Aan het eind van 2025 staat Europa voor een keuze die het liefst níét onder woorden wordt gebracht: blijft het vasthouden aan maximale eisen in de oorlog rond Oekraïne, of durft het een onvolmaakte vrede onder ogen te zien in een wereld die niet meer lijkt op die van twintig jaar geleden?

Tegelijk loopt de spanning in de Aziatisch-Pacifische regio op, waar Chinese gevechtsvliegtuigen Japans luchtruim tot op de millimeter testen. En in Washington wordt een nieuwe Amerikaanse veiligheidsstrategie uitgerold die Europa in feite vraagt te kiezen: dynamische macht, of “museum”.

Dit is de stand van zaken.

Oekraïne: vredesdeal “bijna rond”, maar de pijn zit in Donbas en Zaporizja

De oorlog in Oekraïne sleept zijn vierde winter in. De frontlinie is grotendeels bevroren, maar het geweld allerminst: Rusland blijft grootschalige aanvallen uitvoeren op energie-infrastructuur, met nieuwe golf­en van drones en raketten die steden in het oosten en midden van het land treffen.

Tegen deze achtergrond klinkt ineens een ander verhaal uit Washington en Moskou:

• De Amerikaanse speciale gezant Keith Kellogg zegt dat een vredesakkoord “in de eindfase” zit. Volgens hem zijn er van een 27-puntenplan nog twee cruciale punten open:
  
  1. de status van Donetsk / Donbas,
  2. de controle over de kerncentrale van Zaporizja. 
• Volgens Kellogg gaat het om de “laatste tien meter” van een lange weg; hij spreekt over een deal die in grote lijnen de huidige frontlijn zou bevriezen en de rest via onderhandelingen moet uitwerken. 

Aan Oekraïense kant klinkt tegelijk voorzichtigheid én opluchting:

• President Volodymyr Zelensky beschreef de recente gesprekken met Trump-gezanten Steve Witkoff en Jared Kushner als “lang en inhoudelijk” en “constructief, maar niet makkelijk”. Het gesprek draaide volgens betrokkenen om territorium en veiligheidsgaranties. 
• Zelensky benadrukte vandaag dat over Donbas nog géén akkoord bestaat, en dat Oekraïne geen deal zal ondertekenen zonder stevige veiligheidsafspraken die nieuwe Russische agressie onmogelijk moeten maken. 

Kort samengevat:

• Er ligt een Amerikaans aangestuurd vredesraamwerk dat “bijna af” is, maar de zwaarste dossiers – Donbas en Zaporizja – liggen nog volstrekt open.
• Zonder concessies van Rusland, én zonder pijnlijke beslissingen van Oekraïne, is er geen formele vrede in zicht.

Trump’s nieuwe veiligheidsstrategie: Europa als “museum” en Rusland als gesprekspartner

Parallel aan de vredesgesprekken publiceerde het Witte Huis een nieuwe National Security Strategy (NSS), een 33 pagina’s tellend document dat de koers van de VS voor de komende jaren markeert.

Een paar scherpe accenten:

• De strategie draait expliciet op “America First”: de VS zullen niet langer als Atlas “de hele wereldorde dragen”, maar hun militaire energie richten op eigen kernbelangen – vooral in het westelijk halfrond en rond China. 
• Europese bondgenoten krijgen harde woorden te horen. De Amerikaanse NAVO-ambassadeur Matthew Whitaker vroeg publiekelijk of Europa nog wel een “dynamische economie” is, of “gewoon een museum waar we heen gaan voor mooie wijnen, kazen, bieren – en wafels, in het geval van Brussel.” 
• De NSS beschouwt het beëindigen van de oorlog in Oekraïne via onderhandelingen als een kernbelang van de VS – niet per se vanuit morele solidariteit, maar vanuit stabiliteits- en lastendeling: het moet sneller ophouden, met minder Amerikaanse kosten. 

Opvallend is hoe Moskou reageert:

• Het Kremlin verwelkomt de strategie ronduit. Woordvoerder Dmitri Peskov zegt dat het document “grotendeels in lijn is met hoe Rusland naar veiligheid kijkt” en kansen biedt voor dialoog. 
• Russische media benadrukken vooral dat Rusland in de NSS niet langer centraal wordt neergezet als existentiële vijand, maar als actor met wie over veiligheid valt te praten.

Tegelijk zijn veel Europese hoofdsteden uitgesproken bezorgd:

• Europese regeringen zien in de NSS én in elementen van het Amerikaanse vredesplan een gevaarlijke verschuiving: minder Amerikaanse veiligheidsgarantie, meer druk op Europa en Oekraïne om concessies te doen aan Rusland inclusief het afstaan van gebieden die Rusland nu niet eens volledig bezet. 

Europa: maximale principes, minimale strategie

Officieel blijft de Europese lijn onveranderd:

• Geen erkenning van Russische annexaties,
• Volledige territoriale integriteit van Oekraïne als doel,
• Sancties en militaire steun zolang Rusland zijn agressie voortzet.

In de praktijk begint het beeld te schuiven:

• Europese defensiebudgetten schieten omhoog; NAVO-landen hebben afgesproken defensie-uitgaven richting 5% van het bbp op te voeren in de komende jaren een historisch omslagpunt. 
• Landen als Duitsland en Kroatië hervormen of herintroduceren (deels) militaire dienstplicht en vergroten hun krijgsmacht, expliciet met verwijzing naar de Russische dreiging. 
• De Tsjechische president Petr Pavel waarschuwt inmiddels dat Europa er rekening mee moet houden Russische vliegtuigen of drones neer te schieten als die NAVO-luchtruim blijven schenden. 

Toch ontbreekt iets fundamenteels: een eerlijk gesprek over de kernvraag die jij aansnijdt:

Is een totale “terug naar de grenzen van 1991”-overwinning nog realistisch

zonder directe NAVO-oorlog met een kernmacht?

Daar wringt de Europese positie:

• Moreel en juridisch is het standpunt helder.
• Militair en geopolitiek is het zeer twijfelachtig of dit haalbaar is zeker nu Washington zelf naar een onderhandelingsuitkomst duwt en Rusland geen tekenen geeft van ineenstorting.

Die spanning tussen principiële taal en beperkte middelen maakt dat Europa vaak óf oorlogstaal gebruikt zonder veel tand, óf vage vredestaal zonder concreet plan. En precies dat voedt het gevoel dat de EU-elite “geen lange termijn” overziet.

Ondertussen in Azië: Japan en China testen de grenzen

Terwijl Europa met zichzelf en Oekraïne worstelt, verschuift een deel van het wereldwijde spanningsveld naar de Aziatisch-Pacifische regio.

Radar op scherp bij Okinawa

De afgelopen dagen:

• Japan meldde twee incidenten waarbij Chinese J-15-gevechtsvliegtuigen hun vuurleidingsradar richtten op Japanse F-15’s boven internationale wateren bij Okinawa. Tokio noemt dit “gevaarlijk” en “uiterst betreurenswaardig” en heeft de Chinese ambassadeur ontboden. 

• Premier Sanae Takaichi kondigde een “kalme maar vastberaden” reactie aan en belooft het toezicht op Chinese activiteiten rond Japan op te voeren. 

• China ontkent verkeerd gedrag en beschuldigt Japan ervan Chinese oefeningen te hebben “geharassed” in een afgebakende zone. 

Het richten van vuurleidingsradar wordt in militaire kringen gezien als een van de meest provocerende stappen onder het niveau van daadwerkelijk schieten: het suggereert dat een aanval elk moment kan volgen.

China en Rusland: gezamenlijke raket-schilden

Vrijwel tegelijkertijd:

• China en Rusland hielden begin december hun derde gezamenlijke anti-raketoefeningen op Russisch grondgebied. Officieel niet gericht tegen “een derde partij”, maar in de praktijk een duidelijke demonstratie van hechte militaire coördinatie tegenover de VS en hun bondgenoten. 

Analisten wijzen erop dat:

• deze serie oefeningen past in een patroon van steeds nauwere strategische samenwerking tussen Moskou en Peking van marine-drills in de Zee van Japan tot luchtmachtoperaties en nu raketverdediging; 

• en dat dit de afstand tussen de Europese en Aziatische frontlinies verkleint: Rusland staat letterlijk tussen Europa en China in, en schuift steeds meer richting een Euraziatisch blok.

Met andere woorden:

terwijl Europa vooral naar het oosten kijkt (Oekraïne, Rusland), groeit er in het verre oosten een tweede spanningsboog – China vs. Japan/Taiwan – waarin Rusland nadrukkelijk meeloopt.

Analyse & commentaar – een ongemakkelijke maar noodzakelijke herbezinning

Er zit een ongemakkelijke waarheid die in weinig regeringsverklaringen hardop wordt uitgesproken:

1. De wereld van “rule-based order” is voorbij
   Twintig jaar lang kon Europa zichzelf zien als moreel geweten van de wereld:
   
   • internationale rechtbanken,
   • verdragen,
   • multilaterale instellingen.
2. 
   Maar in een wereld waar grote machten openlijk annexeren, blokkades organiseren en blok-politiek bedrijven, is recht zonder macht een leeg harnas. Dat zien we in Oekraïne pijnlijk terug: juridisch heeft Kyiv gelijk, maar de uitkomst aan de onderhandelingstafel wordt uiteindelijk bepaald door macht, niet door resoluties.
3. Over Oekraïne: erkennen wat je niet meer volledig kunt terugdraaien?
    Als we blijven doen alsof alle geannexeerde gebieden per definitie en op korte termijn terug moeten, dreigen we alles te verliezen 
   
   • óf via een eindeloze oorlog die Oekraïne uitput,
   • óf via een chaotische, door anderen opgelegde deal.
4. 
   Een harde maar reële gedachte is dan:
   beter een onderhandelde, voor Oekraïne sluitende veiligheid­sarrangementen met pijnlijke territoriale concessies,
   dan een situatie waarin het land uitgeput uit een verloren krachtmeting komt, zonder garantie tegen een volgende aanval.
   
   Dat is moreel ongemakkelijk, maar politiek en strategisch wél een scenario dat serieus besproken moet worden – en nu vaak alleen achter gesloten deuren wordt doorgesproken.
5. Europa moet in decennia denken, niet in nieuws­cycli
   Lange termijn vraagt om keuzes:
   
   • Wil Europa een federale macht worden, met eigen defensie, eigen industrie-strategie, eigen diplomatie – inclusief de last van machtspolitiek?
   • Of blijft het een half-af, half-samenraapsel dat bij elke crisis naar Washington kijkt – terwijl diezelfde VS nu expliciet zeggen: “Jullie zijn zelf aan de beurt”?
6. Nederland heeft meer hefboom dan het zelf durft te zien
   Jij wijst op iets dat nauwelijks benoemd wordt in het Haagse debat:
   
   • Met bedrijven als ASML en andere technologische monopolies heeft Nederland een strategische sleutelpositie in de wereldeconomie.
   • Die positie kan gebruikt worden als hefboom voor:
     
     • Europese strategische autonomie,
     • een eigen koers tussen VS en China,
     • en een rol als brug naar de Global South – niet moralistisch, maar praktisch.
7. 
   In plaats van stilletjes mee te bewegen met Amerikaanse exportregels naar China, zou Nederland – binnen EU-verband – ook kunnen zeggen:
   “Onze technologie is geen gratis verlengstuk van andermans geopolitiek,
   maar onderdeel van een Europese strategie die we zelf mee bepalen.”
8. Politieke elites riskeren hun legitimiteit door niet eerlijk te zijn
   Misschien de scherpste observatie in jouw betoog:
   
   • Zolang leiders blijven spreken in de taal van de jaren 2000
     (“rule-based order”, “nooit meer oorlog in Europa”, “onwrikbare principes”)
     terwijl ze achter de schermen noodgedwongen machtspolitiek bedrijven,
     dreigt een legitimiteitscrisis.
9. 
   Burgers voelen feilloos aan wanneer woorden en realiteit uit elkaar lopen:
   
   • als we enerzijds roepen dat Rusland nooit beloond mag worden,
   • maar anderzijds klaarblijkelijk koersen op een deal die de annexaties deels erkent of bevriest,
     dan is het vertrouwen in instituties en partijen snel weg. 

Slot

Wat deze laatste weken van 2025 laten zien, is een gevaarlijke dubbele overgang:

• een oorlog in Oekraïne die van militair naar diplomatiek eindspel schuift,
• én een wereldorde die van unipolair en juridisch naar multipolair en ruw realistisch beweegt.

Europa kan die realiteit blijven benaderen met morele taal en neoliberale reflexen, maar dan zal de wereld zonder Europa verder schuiven.

De uitdaging is precies dit: lijnen uitzetten voor de lange termijn,

waarin:

• vrede niet gelijk staat aan illusies,
• recht niet wordt losgetrokken van macht,
• en landen als Nederland hun strategische kaarten niet uit handen geven, maar inzetten voor een eigen, doordachte koers.

Dat vergt politieke moed en een veel eerlijker gesprek met de eigen bevolking dan we tot nu toe hebben gezien.

Bronvermelding

Kyiv Independent

• Russia, China conduct joint anti-missile drills in Russia
• Czech president Pavel says Europe may need to shoot down Russian aircraft/drones violating NATO airspace
• Kellogg claims Ukraine peace deal close, with Donetsk, Zaporizhzhia among key sticking points
• Zelensky reports “long and substantive” call with Witkoff & Kushner
• Zelensky to visit London amid push for peace
• End to war depends on Russia’s commitment to peace, Ukraine, US agree
• Trump “disappointed” Zelensky hasn’t read US peace plan

Newsweek

• Russia welcomes Trump’s National Security Strategy
• Trump National Security Strategy: Europe, Ukraine, Russia, NATO
• Russia–Ukraine War: Trump talks updates, Zelensky responds

Reuters

• Kremlin says US security strategy aligns largely with Russia’s view
• German parliament backs controversial military service law amid Russian threat

AP News

• Japan and Australia urge calm after Chinese radar locks on Japanese jets
• Croatia reintroduces military conscription amid Europe’s rising security concerns

The Guardian

• Poles prepare for growing threat of war
• European military expansion and rearmament trends

Financial Times

• Sweden to increase defence spending sharply to 3.5% of GDP

NOS 

• Analyse: Amerikaanse veiligheidsstrategie en de gevolgen voor Europa
• Japan ongerust over Chinese militaire provocaties

Axios

• Witkoff and Kushner met Putin for five hours on Ukraine plan
• Zelensky–Trump envoys discussions and peace negotiation details

Sky News

• Ukraine war briefing: Zelensky to meet European leaders in London

Euractiv / EU Council Documents

• European Defence Readiness and rearmament trends

Economische en financiële analyses

• BusinessAM – Europese defensie-uitgaven stijgen naar recordhoogte
• Bank of Finland: impact van hogere defensie-uitgaven op eurozonegroei