Inleiding: een kantelpunt in de oorlog

Sinds augustus 2025 bevinden vredesbesprekingen tussen Rusland en Oekraïne zich in een cruciale fase. De dynamiek wordt gedomineerd door drie spelers: Volodymyr Zelensky, die vasthoudt aan de Oekraïense integriteit, Vladimir Poetin, die inzet op diplomatie als verlengstuk van militaire druk, en Donald Trump, die als Amerikaanse president de rol van bemiddelaar claimt.

Tegelijkertijd staan de Europese bondgenoten voor een existentiële vraag: hoe lang kunnen zij hun veiligheid en de verdediging van Oekraïne nog baseren op een Amerikaanse koers die steeds meer wankelt?

Zelensky’s rode lijnen

• Geen territoriale concessies: Zelensky benadrukt dat Oekraïne geen land opgeeft. Het is zowel een juridische kwestie (grondwet) als een politieke rode lijn.
• Direct overleg met Poetin: Alleen een bilateraal gesprek met de Russische president kan gaan over territorium – derde partijen mogen daar niet tussen komen.
• Vertrouwen op Europa: Zelensky zoekt Europese steun, maar merkt dat de agenda van Washington vaak zwaarder weegt.

Voor Oekraïne betekent dit dat diplomatie altijd het risico van isolatie in zich draagt: als Trump en Poetin onderling afspraken maken, kan Kyiv buitenspel komen te staan.

Trump: bemiddelaar of regisseur?

Trump zet zichzelf neer als de man die de oorlog kan beëindigen. Zijn stijl mengt religieuze retoriek (“Ik wil naar de hemel, als ik 7.000 levens per week kan redden”) met harde machtspolitiek.

• Geen Amerikaanse troepen: Trump heeft expliciet uitgesloten dat er Amerikaanse ‘boots on the ground’ komen.
• Wel luchtsteun en logistiek: Washington overweegt luchtondersteuning en intelligence als onderdeel van veiligheidsarrangementen.
• Deal-maker logica: Veiligheidsgaranties worden gekoppeld aan gigantische wapendeals (90–100 miljard dollar aan Amerikaanse wapens, grotendeels gefinancierd door Europa).
• Diplomatieke moves: Hij werkt actief aan een trilaterale top met Poetin en Zelensky, met Boedapest en Genève als mogelijke locaties.

Trump positioneert zich als vredesstichter, maar zijn beleid heeft een duidelijke Amerikaanse win-win: economische winst via wapendeals en geopolitieke controle zonder militair risico.

Poetin: diplomatie als verlengstuk van oorlog

• Openheid voor ontmoetingen: Poetin heeft volgens Trump toegezegd Zelensky te willen ontmoeten. Hij opperde zelfs Moskou als locatie, al wees Kyiv dit resoluut af.
• Onderhandelen zonder wapenstilstand: Rusland steunt Trump’s lijn om vredesbesprekingen niet afhankelijk te maken van een staakt-het-vuren. Dit speelt Moskou in de kaart: vechten en onderhandelen tegelijk.
• Tactisch gebruik van tijd: Net als in eerdere fases gebruikt het Kremlin diplomatie om militaire druk te verlengen en verdeeldheid in het Westen uit te buiten.

Voor Poetin is het voorstel voor een ontmoeting in Moskou symbolisch: Oekraïne dwingen op Russische grond te verschijnen is een machtsstatement, geen neutrale onderhandeling.

Europa: tussen afhankelijkheid en ambitie

Europa wil Oekraïne steunen, maar kampt met een structureel probleem: militaire afhankelijkheid van de VS.

• Afhankelijkheid: Nucleaire paraplu, luchtverdediging, satellieten, logistiek – Europa kan dit niet zonder Washington.
• Eigen initiatieven: De “Coalition of the Willing” (30 landen, geleid door VK en Frankrijk) werkt aan een Multinational Force Ukraine van 10.000–30.000 troepen, inzetbaar na een vredesakkoord.
• Financiële offers: Europa financiert de wapendeal met de VS (90–100 miljard), wat Amerikaanse defensiebedrijven versterkt ten koste van Europese industrie.
• Macron’s waarschuwing: Als de NAVO en de VS hun geloofwaardigheid verliezen, raakt dat de hele westerse afschrikking. Daarom dringt Frankrijk op Europese defensie-autonomie aan.

Europa heeft wél opties voor strategische onafhankelijkheid, maar kiest nog steeds voor de Amerikaanse lijn – omdat snelle opbouw van eigen capaciteit ontbreekt.

Zwitserland: neutraliteit als speelveld

Zwitserland biedt aan Putin immuniteit te verlenen om vredesgesprekken in Genève mogelijk te maken. Dit botst met het ICC-arrestatiebevel, maar toont hoe neutrale staten diplomatiek manoeuvreren om onderhandelingen mogelijk te maken.

De kern van de dynamiek

• Trump schuift van wapenstilstand naar directe onderhandelingen – dit alignet met de Russische lijn en verzwakt Kyiv’s onderhandelingspositie.
• Zelensky blijft isolatie vrezen – hij kan zich geen deals voorstellen waarin Europa en de VS zonder hem afspraken maken.
• Europa betaalt, VS levert – een structureel patroon: militair-industrieel voordeel voor Washington, financiële last voor Europa.
• Poetin speelt tijd – zolang er geen staakt-het-vuren is, kan Rusland doorvechten en onderhandelen tegelijk.

Conclusie: vrede of verlenging van oorlog?

De huidige diplomatieke dynamiek bevat drie mogelijke uitkomsten:

1. Een snelle deal – Trump forceert een akkoord, met territoriale bevriezing en vage garanties. Voor Oekraïne is dit politiek bijna onacceptabel.
2. Een uitgerekt proces – onderhandelen zonder wapenstilstand: Rusland wint tijd, Europa betaalt, Oekraïne blijft vechten.
3. Een Europese doorbraak – als Europa echt autonomie claimt en een eigen vredesmacht en raketschild ontwikkelt, kan het speelveld veranderen. Voorlopig is dit toekomstmuziek, en misschien het minst reël. 

Wat duidelijk is: de komende weken zullen beslissend zijn. Wordt Trump werkelijk de vredesstichter – of slechts de regisseur van een nieuwe status quo waarin Rusland de tijd krijgt, Oekraïne bloedt, en Europa betaalt?