De wereldorde lijkt zich in een nieuwe versnelling te bevinden. In een tijdspanne van enkele weken is een reeks scherpe gebeurtenissen over de hele wereld op elkaar gaan inwerken: sanctieverschuivingen, militair geweld, nucleaire waarschuwingen, diplomatieke heropeningen en geopolitieke breuklijnen van Washington tot Teheran, van Parijs tot Kyiv. Wat gebeurt er precies — en wat betekent het?

Iran: Van diplomatie naar confrontatie?

Iran heeft in razendsnel tempo zijn positie verhard. Op 2 juli tekende president Masoud Pezeshkian een wet die alle samenwerking met de VN-atoomwaakhond IAEA opschort. Voortaan zijn inspecties alleen nog mogelijk met expliciete toestemming van de Iraanse Veiligheidsraad. De timing is explosief: amper een week eerder bombardeerden Israël en de VS Iraanse nucleaire installaties, met zware schade als gevolg.

Tegelijkertijd laat Iran weten technisch klaar te zijn om uranium tot wapengeschikt niveau (90%) te verrijken. “We kunnen dat, als we willen,” aldus een woordvoerder van het atoomagentschap. Officieel stelt Teheran geen wapens te willen bouwen, maar de combinatie van terugtrekking uit IAEA-afspraken én geavanceerde verrijkingscapaciteit maakt de breakout time (de tijd tot een werkend kernwapen) korter dan ooit.

Intussen zijn de spanningen in de regio hoog: Israël en Saoedi-Arabië roepen op tot diplomatieke druk of zelfs nieuwe sancties, terwijl Rusland Iran blijft steunen en het Westen verdeeld toekijkt.

Israël: precisiebommen en wapenstilstand

De VS hebben op 30 juni een wapendeal van $510 miljoen goedgekeurd voor Israël. De deal bevat duizenden JDAM-geleidingskits om bommen te veranderen in precisiewapens. De stap volgt kort na zware Israëlische aanvallen op Hezbollah in Libanon en nucleaire doelen in Iran.

Tegelijkertijd lijkt een door Trump bemiddelde 60-daagse wapenstilstand in Gaza binnen bereik. Het akkoord — nog niet formeel ondertekend — behelst:

• Gevangenenruil (10 Israëlische gijzelaars tegen 1.200 Palestijnse gevangenen)
• Humanitaire corridors en tijdelijke terugtrekking van Israëlische troepen
• Een dagelijks bestand van 10–12 uur voor voedseltoevoer

Hamas heeft het voorstel ‘voorwaardelijk aanvaard’, maar eist garanties. Israël toont zich wisselvallig: intern groeit de druk van families van gijzelaars en hardliners, die niet geloven in onderhandelingen.

VS: diplomatie en prioriteiten onder Trump

De hernieuwde Amerikaanse buitenlandstrategie onder Trump wordt gekenmerkt door:

• Selectieve betrokkenheid: militaire steun aan Israël, terughoudendheid richting Oekraïne
• Heropening diplomatie met Syrië en Iran: sancties tegen Damascus zijn deels opgeheven
• Voorraadbehoud: wapenleveringen aan Oekraïne zijn deels gepauzeerd vanwege lage voorraden

Het Pentagon heeft luchtverdedigingssystemen voor Oekraïne ‘tijdelijk gestopt’. Kyiv reageerde furieus, ontbood een Amerikaanse diplomaat en waarschuwde dat dit Moskou aanmoedigt tot meer agressie.

Rusland: aanvalsmodus extern, verdeeldheid intern

Terwijl het Kremlin extern de diplomatie hervat — met als hoogtepunt een telefoongesprek tussen Putin en Macron, voor het eerst sinds 2022 — neemt intern de druk toe. Russische troepen blijven vechten in Oekraïne, maar verliezen aan legitimiteit.

Tegelijk verslechteren de banden met andere buurlanden. In Baku werd een Russisch mediabureau binnengevallen en gesloten, nadat twee etnisch-Azerbeidzjaanse broers omkwamen in Rusland. De relatie tussen Moskou en Azerbeidzjan is sindsdien ijzig.

Poetin blijft vasthouden aan de eis dat Oekraïne “de nieuwe territoriale realiteit erkent”. Macron pleit voor een diplomatiek proces, maar ook hij ondervindt verdeeldheid binnen Europa: Duitsland overweegt nu pas, voorzichtig, levering van Taurus-kruisraketten.

Europa: een continent in evenwichtskunst

• Frankrijk zoekt open dialoog (zie: call Macron–Putin)
• Duitsland balanceert tussen militair leiderschap en terughoudendheid: kanselier Friedrich Merz overweegt Taurus-raketten, maar onderstreept dat Duitse troepen niet meevechten
• De NAVO staat onder spanning: verhoogde defensie-uitgaven (naar 5% bbp) brengen verdeeldheid. Lavrov noemt het “de zelfvernietiging van het Westen”.

Intussen waarschuwt Oekraïne: de vertragingen in hulp, vooral luchtverdediging, brengen miljoenen burgers in gevaar — en geven Rusland ruimte.

Conclusie: geopolitieke balans aan het kantelen

Wat deze momentopname van de zomer van 2025 toont, is niet zomaar een aaneenschakeling van crises, maar een verschuiving in de structuur van de internationale orde:

• Iran beweegt richting nucleaire autonomie
• De VS zetten op selectieve macht, eerder dan op multilateralisme
• Europa zoekt onafhankelijkheid, maar is verdeeld
• Rusland houdt militair stand, maar verliest regionaal gezag
• Israël voert oorlog en onderhandelt tegelijk

Tussen bommen en bestanden, tussen sancties en deals, is duidelijk: de spelregels zijn aan het veranderen. En wie ze schrijft, is nog niet beslist.