Istanbul / Washington / Tirana

Wat begon als een veelbelovende herstart van de vredesbesprekingen tussen Oekraïne en Rusland in Istanboel, is geëindigd in frustratie, verdeeldheid en diplomatieke schijnbewegingen. De enige tastbare uitkomst: de grootste gevangenenruil sinds de invasie van 2022. Maar structurele vooruitgang lijkt verder weg dan ooit.

Tegelijkertijd lijkt de internationale context razendsnel te verschuiven: NAVO overweegt een verdubbeling van defensie-uitgaven, de VS start gesprekken over troepenafbouw in Europa en president Donald Trump maakt zich op voor een persoonlijke ontmoeting met Vladimir Poetin – een stap die hij zelf als “onvermijdelijk” en “essentieel” bestempelt.

Istanboel: diplomatie zonder daadkracht

De vredesbesprekingen op 15 mei in het Dolmabahçe-presidentieel paleis in Istanboel duurden amper twee uur. Rusland stuurde niet Poetin zelf, maar zijn adviseur Vladimir Medinsky, tot grote woede van Kyiv. “Een nepdelegatie,” aldus de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, die Poetin beschuldigde van lafheid: “Hij is bang om vrede te sluiten.”

De gesprekken strandden op oude eisen. Moskou eiste een volledige terugtrekking van Oekraïense troepen uit vier door Rusland bezette oblasten. Oekraïne noemde deze eis “onaanvaardbaar” en bood op zijn beurt een onmiddellijke wapenstilstand, volledige gevangenenruil en directe leidersontmoeting aan.

Het enige resultaat: een uitwisseling van elk 1.000 krijgsgevangenen – een humanitair succes, maar politiek armoedig

Trump wil Poetin treffen – zonder Europa aan tafel

In Washington kondigde president Donald Trump aan dat hij “binnenkort” Poetin wil ontmoeten. “Hij en ik moeten dit onder vier ogen bespreken,” verklaarde hij aan boord van Air Force One. Critici wijzen op het eerdere exclusieve overleg tussen Amerikaanse en Russische functionarissen in Riyad, zonder Oekraïense of EU-deelname.

Zelensky sprak na de mislukte Istanboel-top met Trump en Europese leiders, waaronder Macron, Starmer, Merz en Tusk. Allen steunden Zelensky’s oproep tot verhoogde druk op het Kremlin. “Rusland saboteert de onderhandelingen,” aldus Tusk.

NAVO: koerswijziging richting herbewapening

Ondertussen bereiden NAVO-landen zich voor op een historische beslissing: een verhoging van het defensiebudget naar 5% van het BBP. Deze afspraak zou in juni tijdens de top in Den Haag worden bezegeld, bevestigde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio.

De stap komt onder zware druk van Washington, waar Trump herhaaldelijk dreigde landen die “niet genoeg betalen” niet langer militair te beschermen.

VS plant mogelijk troepenafbouw in Europa

Ironisch genoeg kondigde NAVO-ambassadeur Matthew Whitaker aan dat de VS later dit jaar gesprekken begint over een geleidelijke terugtrekking van Amerikaanse troepen uit Europa. De timing is opvallend: terwijl Europa opgeschroefd herbewapent, lijkt Washington zijn militaire aanwezigheid te willen heroverwegen.

Whitaker benadrukte dat dit geen breuk met NAVO betekent, maar eerder een signaal aan Europa om meer verantwoordelijkheid te nemen.

EU drijft sanctiedruk op Rusland verder op

In Tirana kwamen EU-leiders bijeen om nieuwe sancties tegen Rusland te bespreken. Voorzitter Ursula von der Leyen bevestigde dat een nieuw pakket in voorbereiding is, gericht op de Russische energiesector, “schaduwvloot”, banken en het verlagen van het olieprijsplafond.

“Poetins afwezigheid in Istanboel toont dat hij vrede niet wil. Wij moeten de druk opvoeren,” stelde von der Leyen.

Conclusie: pad naar vrede blijft onzeker

Hoewel alle diplomatieke spelers beweren open te staan voor gesprekken, ligt het proces in de praktijk stil. Oekraïne wil vrede, maar geen capitulatie. Rusland stelt voorwaarden die onmogelijk zijn voor Kyiv. Trump gelooft in een “leidersdeal” met Poetin, maar zonder Europese participatie ontstaat wantrouwen. En terwijl de NAVO herbewapent, denkt de VS al aan afbouwen.

De oorlog sleept zich voort. En vrede, zo lijkt het, is voorlopig vooral een spel van macht, niet van moraal.