De wereld kijkt met ingehouden adem naar Istanboel, waar op 15 mei mogelijk een nieuwe ronde vredesbesprekingen tussen Rusland en Oekraïne plaatsvindt. Maar terwijl diplomatieke hoop voorzichtig oplaait, wordt het toneel overschaduwd door geopolitiek wantrouwen, interne verdeeldheid binnen de NAVO en de terugkeer van harde eisen uit Washington.

Een front dat blijft branden

Terwijl de internationale gemeenschap diplomatie predikt, woedt aan het front een meedogenloze strijd. Oekraïense legerbronnen meldden in de afgelopen 24 uur 163 gewapende confrontaties. Russische troepen zouden terrein winnen nabij Toretsk en Pokrovsk, in de zwaar bevochten Donetsk-regio. Tegelijkertijd voeren Russische raketaanvallen de druk op Oekraïense infrastructuur op, ondanks herhaalde oproepen tot een staakt-het-vuren.

Vredesbesprekingen of politieke schijnbeweging?

Aan diplomatieke signalen geen gebrek. Turkije biedt zich aan als gastland voor gesprekken, terwijl zowel president Zelensky als zijn Turkse ambtgenoot recent overleg voerden over vredesvoorwaarden. Toch is het vertrouwen laag. Rusland heeft weliswaar een delegatie aangekondigd, maar buitenlandminister Sergej Lavrov blijft thuis. President Poetin zwijgt over zijn deelname, wat in Kiev wordt gezien als teken van onwil.

Zelensky blijft bij zijn standpunt: enkel een directe dialoog met Poetin heeft zin. “Onderhandelingen met lagere functionarissen zijn tijdverspilling,” aldus zijn adviseur Mychajlo Podoljak. Mocht Poetin afwezig blijven, dan zal dat volgens stafchef Andriy Jermak “het definitieve signaal zijn dat Rusland geen vrede wil.”

Trump en de NAVO: druk en verdeeldheid

De mogelijke deelname van de Amerikaanse president Donald Trump aan de besprekingen is voer voor speculatie. Hij houdt de deur op een kier, maar heeft de inzet verhoogd door te dreigen met nieuwe sancties tegen Moskou als de gesprekken vastlopen. Ook binnen de NAVO laat Trump zijn stempel achter: zijn eis dat alle lidstaten hun defensiebudget verhogen naar 5% van het bbp zet de alliantie op scherp.

Als antwoord werkt NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte aan een compromisvoorstel: 3,5% voor defensie, plus 1,5% voor infrastructuur en cyberbeveiliging, uiterlijk in 2032. De discussie zal het zwaartepunt vormen van de NAVO-top die eind juni plaatsvindt in Den Haag — de eerste NAVO-top op Nederlandse bodem.

Onenigheid over Zelensky’s rol

Maar zelfs de symboliek van Zelensky’s deelname aan die NAVO-top staat onder druk. De VS zouden volgens diplomatieke bronnen zijn uitnodiging hebben geblokkeerd. Europese partners reageren met verbazing. Een Nederlandse functionaris noemde het “een diplomatiek fiasco dat Nederland ernstig schaadt.”

Zelensky nam sinds de oorlog aan alle vorige NAVO-toppen deel, hetzij fysiek, hetzij digitaal. Zijn mogelijke afwezigheid wordt dan ook gezien als een signaal van de veranderende trans-Atlantische machtsverhoudingen — en de groeiende invloed van Trump op het Westerse blok.

Interne steun en kwetsbaar vertrouwen

Binnen Oekraïne blijft de steun voor president Zelensky sterk. Een recente peiling toont dat 74% van de bevolking vertrouwen in hem heeft — het hoogste niveau sinds 2023. Tegelijkertijd is er grote weerstand tegen het houden van verkiezingen zolang er geen vrede is.

Conclusie: hoop en realpolitiek

De geplande gesprekken in Istanboel belichamen zowel de hoop op een diplomatieke doorbraak als de harde realiteit van internationale machtspolitiek. Zonder garanties over de aanwezigheid van Poetin of Trump dreigt het overleg te verzanden in symboliek.

De vraag blijft: wordt Istanboel de plek waar de eerste echte stappen naar vrede worden gezet — of slechts het decor van een nieuw diplomatiek steekspel?