Riyad, mei 2025

Met een handdruk en een reeks megadeals van meer dan $300 miljard, luidt Donald Trump niet alleen een economische herovering van het Midden-Oosten in, maar ook een geopolitieke hertekening die de kaarten in de regio opnieuw schudt. Tijdens zijn bezoek aan Saoedi-Arabië – zijn eerste buitenlandse reis sinds het herwinnen van het presidentschap – tekende Trump strategische samenwerkingen op het gebied van defensie, energie en investeringen. Maar achter de economische headlines schuilt een strategisch spel dat verder reikt dan olie of wapens.

Trump jaagt op iets groters: de wedergeboorte van de Abraham-akkoorden – dit keer met Riyad als kroon op het diplomatieke bouwwerk.

Transactie als geopolitiek wapen

Onder leiding van kroonprins Mohammed bin Salman presenteerde Saoedi-Arabië zich als een volwassen economische grootmacht, bereid om diep te investeren in Amerikaanse technologie, infrastructuur en defensie. Meer dan 300 miljard dollar aan contracten werd aangekondigd, met beloftes voor een totale samenwerking tot mogelijk $600 miljard. Voor Trump, de zakenman-president, zijn dit geen loutere handelsdeals – het zijn diplomatieke drukmiddelen in vermomming.

De deals vormen een strategische positionering tegenover Iran en een opening richting Israël. Dezelfde tactiek zag men eerder bij de Abraham-akkoorden uit 2020, toen de Verenigde Arabische Emiraten en Bahrein diplomatieke relaties met Israël aangingen. Nu lijkt Saoedi-Arabië, onder Trumps persoonlijke bemiddeling, op het punt van toetreden.

Iran in het vizier: druk en diplomatie

Te midden van deze diplomatieke vergezichten, blijft Iran de vaste antagonist in Trumps narratief. In scherpe bewoordingen noemde hij Teheran “de meest destructieve kracht in het Midden-Oosten”. Nieuwe sancties volgden snel – gericht op een netwerk dat Iraanse olie naar China zou verschepen. Tegelijk stuurde Iran diplomatiek gematigde signalen: de gesprekken in Oman werden als “nuttig” omschreven, ondanks de Amerikaanse provocaties.

Maar Trumps aanpak is duidelijk: “maximum pressure” met een uitgestoken hand. Diplomatie is welkom, zolang het leidt tot overgave. Iran mag meedoen, maar alleen op Amerikaanse voorwaarden.

Verrassende draai: sanctie-opheffing voor Syrië

Opmerkelijk is de plotselinge opheffing van Amerikaanse sancties tegen Syrië. De erkenning van de nieuwe interim-president Ahmed al-Sharaa – een voormalige jihadistische leider die zich nu als hervormer profileert – suggereert een dramatische koerswijziging. Syrië wordt zo gepresenteerd als een herboren staat, los van Iran en Rusland, klaar voor heropbouw met westerse steun.

Deze stap dient meerdere doelen: regionale stabiliteit, Russische invloed terugdringen, en de mogelijkheid creëren om Syrië onderdeel te maken van een toekomstig regionaal veiligheidskader.

Turkije en NAVO: sleutelpositie in transitiezone

Ook Ankara ontving deze week hoog bezoek: NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte noemde Turkije een “standvastige en capabele bondgenoot”. Turkije, al jaren de spil tussen Oost en West, wordt cruciaal geacht in de NAVO-strategie richting Oekraïne, Syrië en de Zwarte Zee. Erdogan op zijn beurt bevestigde dat Turkije opnieuw het commando over de NAVO-vredesmacht in Kosovo op zich neemt – een duidelijk teken van nauwere westerse samenwerking, ondanks onderlinge spanningen.

Een nieuwe regionale orde?

Wat zich ontvouwt, is meer dan een reeks losse gebeurtenissen. De contouren van een nieuw Midden-Oosten tekenen zich af: één waarin Trump opnieuw probeert de architect te zijn van een grootmachtblokkade tegen Iran, via economische deals, diplomatieke incentives en het samenbrengen van Arabische staten met Israël.

De Abraham-akkoorden 2.0 liggen op tafel – sterker, rijker en strategischer dan voorheen.

Maar of Saoedi-Arabië werkelijk de laatste stap durft te zetten – openlijk vrede sluiten met Israël – hangt af van veel meer dan geld of wapens. Het is een gok met religieuze, politieke en maatschappelijke consequenties.

Toch lijkt de intentie van Trump helder: een Midden-Oosten nalatenschap die zijn voorgangers overschaduwt. De deals van vandaag zijn de pionnen op het schaakbord van morgen.