KYIV / MOSKOU / WASHINGTON / LONDEN

Terwijl wereldleiders spreken over diplomatie en vrede, laten de gebeurtenissen van de afgelopen weken zien dat echte vrede verder weg is dan ooit. Nieuwe vredesvoorstellen, geheime ontmoetingen en symbolische gesprekken verhullen vooral één pijnlijke realiteit: het Westen, en vooral Europa, denkt nog steeds in oude patronen, terwijl de wereld radicaal is veranderd.

De stand van zaken: botsende belangen en politieke blindheid

Na maanden van stilstand werden de vredesinspanningen begin april hervat. Zowel de Verenigde Staten als Europese bondgenoten kwamen met voorstellen — maar de tegenstrijdigheden zijn nu pijnlijk duidelijk:

• De VS, onder president Trump en vicepresident Rubio, stuurt aan op een deal waarbij zowel Oekraïne als Rusland concessies doen. Hoewel Trump recent erkende dat Poetin mogelijk helemaal geen vrede wil, blijft Washington diplomatiek schipperen.
• Europa, in naam solidair met Oekraïne, presenteert een vredesvoorstel dat bol staat van idealisme: robuuste veiligheidsgaranties, geen erkenning van de annexatie van de Krim, geen opheffing van sancties zonder volledige vrede.

Maar deze Europese benadering getuigt eerder van moreel idealisme dan van geopolitiek realisme. In plaats van na te denken over werkelijke drukmiddelen of serieuze strategieën, lijkt Europa vooral bezig zichzelf gerust te stellen, terwijl de feiten op het slagveld steeds hardnekkiger zijn.

De realiteit op de grond: escalatie in plaats van vrede

Terwijl de diplomatieke documenten stapelen, verhardt het geweld:

• Rusland claimt opnieuw controle over Koersk, terwijl Oekraïne meldt nog steeds actief te zijn in delen van Koersk en Belgorod.
• Moskou zet Noord-Koreaanse troepen in, een duidelijke aanwijzing dat Rusland bereid is de oorlog verder te internationaliseren.
• De controle over de kerncentrale van Zaporizja wordt door Rusland met harde hand behouden, ondanks westerse protesten.
• En opnieuw bombardeert Rusland Oekraïense steden, zoals Kyiv, waar twaalf burgers omkwamen bij de zwaarste aanval sinds 2024.

Deze escalaties maken pijnlijk duidelijk dat Moskou niet onder de indruk is van vage Europese verklaringen over “rechtvaardige vrede”.

Poetin, Trump en het falende diplomatieke theater

Na een ontmoeting met Zelenskyy in Rome erkende Trump dat Poetin waarschijnlijk geen serieuze interesse heeft in vrede: “Misschien houdt hij me gewoon aan het lijntje,” schreef Trump op Truth Social. Toch weigert zijn regering harde sancties in te stellen, uit angst het diplomatieke proces te ondermijnen.

Ondertussen blijft Poetin publiekelijk zeggen dat hij “zonder voorwaarden” wil onderhandelen, terwijl zijn maximale eisen — territoriale opgave door Oekraïne, NAVO-neutraliteit, en westerse terugtrekking — ongewijzigd blijven.

Het is een toneelstuk dat vooral wordt gevoed door westerse diplomatieke naïviteit.

Europa’s grootste fout: vasthouden aan oude dromen

Waar de VS tenminste beseft dat harde macht een rol speelt, blijft Europa verstrikt in zijn eigen illusies:

• Er wordt gesproken over veiligheidsgaranties zonder werkelijk militaire slagkracht.
• Er worden vredesplannen geschreven zonder reële analyse van Russische intenties.
• Er wordt steun aan Oekraïne beloofd, terwijl tegelijkertijd terughoudendheid domineert uit angst voor “escalatie”.

Europa lijkt te denken dat morele verontwaardiging en juridische documenten tanks kunnen stoppen. Deze ontkenning van de nieuwe geopolitieke werkelijkheid is niet alleen gevaarlijk; het is suïcidaal.

Terwijl Rusland zijn militaire inspanningen intensiveert en nieuwe spelers zoals Noord-Korea betrekt, blijft Europa discussiëren over de formulering van vredesparagrafen.

Dit is geen vredesstrategie. Dit is diplomatie als placebo.

De weg vooruit: minder moraliseren, minder oorlogstaal, meer realistische diplomatie

Als Europa werkelijk vrede en veiligheid wil — en niet slechts een moreel schild voor zichzelf wil optrekken — moet het afstappen van de leeglopende retoriek van escalatie en verontwaardiging.

In plaats van oorlogstaal te gebruiken zonder de wil of capaciteit om die woorden te ondersteunen, moet Europa volwassen diplomatie ontwikkelen, waarin kracht en pragmatisme samengaan.

Dit vraagt om een koerswijziging op drie niveaus:

• Vrede door kracht én gesprek: Diplomatie moet niet worden gezien als een teken van zwakte, maar als het krachtigste wapen in complexe conflicten. Dit vereist niet het demoniseren van Rusland, maar het erkennen van de realiteit dat elke duurzame oplossing alleen via directe onderhandelingen kan lopen, hoe ongemakkelijk ook.
• Stoppen met oorlogstaal die Europa zelf niet kan waarmaken: Europese leiders moeten beseffen dat roepen om totale overwinning zonder de bereidheid tot volledige militaire inzet niet alleen onverantwoord is, maar gevaarlijk. Het creëert valse verwachtingen bij Oekraïne en brengt Europa’s geloofwaardigheid verder in gevaar.

Een realistische vredesstrategie ontwikkelen:

• Erken dat volledige herstel van de situatie van voor 2014 waarschijnlijk niet haalbaar is zonder gigantische risico’s.
• Zoek naar een diplomatiek kader waarin Oekraïense veiligheid gegarandeerd wordt zonder voortdurende escalatie.
• Wees bereid moeilijke gesprekken te voeren over territoriale kwesties, humanitaire regelingen, en veiligheidsafspraken — zonder onmiddellijke morele oordelen.

Europa moet leren denken als een geopolitieke macht, niet als een idealistische ngo. Dat betekent onderhandelen mét Rusland — zonder naïviteit, maar ook zonder demonisering — om zo de kans op vrede groter te maken dan de kans op eindeloze oorlog.

Alleen via volwassen diplomatie, ondersteund door kracht, kan Europa een toekomst creëren waarin principes niet worden opgeofferd, maar wél realistisch worden verdedigd.

Conclusie: Europa’s laatste kans om relevant te blijven

De komende weken worden beslissend. Niet alleen voor Oekraïne, maar voor Europa zelf.

Blijft het continent gevangen in illusies en zwakte? Of durft het eindelijk de realiteit onder ogen te zien, en te handelen naar de eisen van deze nieuwe wereldorde?

Als Europa die stap niet zet, zal niet alleen Oekraïne de prijs betalen. Dan is de vraag niet langer of Europa irrelevant wordt — maar wanneer.