Hoe propaganda de oorlog in Oekraïne voedt en de angst voor Poetin aanwakkert

De oorlog in Oekraïne is een van de meest gespannen en bloedige conflicten in Europa sinds het einde van de Koude Oorlog. Sinds 2014 vechten de Oekraïense regering en pro-Russische separatisten om de controle over de oostelijke regio’s van Donetsk en Loehansk, die zich hebben uitgeroepen tot de Volksrepublieken Donetsk en Loehansk (DNR en LNR). De oorlog heeft meer dan 300.000 levens geëist en meer dan een miljoen mensen ontheemd.

De oorlog in Oekraïne is ook een strijdtoneel van propaganda, waar verschillende partijen proberen om hun eigen versie van de waarheid te verspreiden en de publieke opinie te beïnvloeden. Een van de meest voorkomende en invloedrijke propaganda tactieken is het creëren van een vijandbeeld, waarbij een persoon, groep of land wordt afgeschilderd als een existentiële bedreiging die moet worden bestreden of gestopt. In dit geval is de voornaamste vijand Vladimir Poetin, de president van Rusland, die wordt beschuldigd van het orkestreren van de oorlog in Oekraïne, het annexeren van de Krim, het ondermijnen van de democratie en de mensenrechten, het steunen van dictators en terroristen, en het plannen van een invasie van de NAVO-landen.

Dit artikel zal betogen dat dit vijandbeeld van Poetin gebaseerd is op overdrijvingen, verdraaiingen en leugens, en dat het dient om de werkelijke oorzaken en complexiteit van het conflict in Oekraïne te verbergen. Het zal ook betogen dat dit vijandbeeld van Poetin een tactiek is om de mens angstig te maken, zodat ze niet meer rationeel kunnen nadenken en gemakkelijker te manipuleren zijn. Het zal tenslotte betogen dat dit vijandbeeld van Poetin gevaarlijk is, omdat het het risico op een escalatie of een directe confrontatie tussen Rusland en de NAVO vergroot.

Waarom het vijandbeeld van Poetin niet klopt

Het vijandbeeld van Poetin is niet gebaseerd op feiten, maar op aannames, vooroordelen en stereotypen. Het negeert de historische, culturele en geopolitieke context van het conflict in Oekraïne, en reduceert het tot een simplistisch verhaal van goed tegen kwaad, waarbij Oekraïne het slachtoffer is van de Russische agressie en Poetin de boze meesterbrein.

Een van de belangrijkste aannames achter het vijandbeeld van Poetin is dat hij een imperialist is, die het oude Sovjet-rijk wil herstellen en de Baltische staten en andere buurlanden wil veroveren. Dit is echter een misvatting, die geen rekening houdt met de realiteit van de Russische buitenlandse politiek. Poetin is geen imperialist, maar een realist, die handelt uit pragmatisme en nationaal belang, niet uit ideologie of ambitie. Poetin heeft geen belang bij het aanvallen van de NAVO-landen, omdat hij weet dat dit zou leiden tot een nucleaire oorlog, die niemand zou winnen. Poetin wil ook geen nieuwe Koude Oorlog, maar een multipolaire wereldorde, waarin Rusland een gelijkwaardige en gerespecteerde partner is, niet een paria of een vazal. Poetin wil ook geen conflict met Oekraïne, maar een stabiele en neutrale buur, die de rechten van de Russisch-sprekende minderheid respecteert en geen bedreiging vormt voor de Russische veiligheid en invloed.

Een andere belangrijke aanname achter het vijandbeeld van Poetin is dat hij de oorlog in Oekraïne heeft veroorzaakt, door de pro-Russische separatisten te steunen en in te grijpen met militaire middelen. Dit is echter een vertekening, die de rol van de andere partijen in het conflict negeert of minimaliseert. De oorlog in Oekraïne is niet begonnen door Poetin, maar door een binnenlandse politieke crisis, die escaleerde na de omverwerping van de democratisch gekozen president Viktor Janoekovitsj in februari 2014. Deze omverwerping, die bekend staat als de Maidan-revolutie, was het resultaat van een massale protestbeweging, die werd aangewakkerd door de corruptie, de economische problemen en de beslissing van Janoekovitsj om een associatieverdrag met de Europese Unie af te wijzen. De Maidan-revolutie werd echter ook gesteund en beïnvloed door de Verenigde Staten en de Europese Unie, die hun eigen belangen en agenda’s hadden in Oekraïne, en die probeerden om het land uit de Russische invloedssfeer te halen en in de westerse invloedssfeer te brengen. De Maidan-revolutie werd ook gekaapt door extreemrechtse en nationalistische groeperingen, die geweld gebruikten tegen de politie en de oppositie, en die anti-Russische en fascistische retoriek en symbolen gebruikten.

De omverwerping van Janoekovitsj leidde tot een reactie van de bevolking in het oosten en het zuiden van Oekraïne, die zich niet vertegenwoordigd voelden door de nieuwe regering in Kiev, en die vreesden voor hun culturele, taalkundige en economische rechten. Deze bevolking, die voornamelijk bestaat uit etnische Russen of Russisch-sprekenden, organiseerde referenda en protesten om hun autonomie of onafhankelijkheid te eisen. Deze beweging werd echter onderdrukt door de Oekraïense regering, die een militaire operatie lanceerde om de opstandelingen te verslaan, die zij beschouwde als terroristen of separatisten. Deze operatie, die bekend staat als de Anti-Terroristische Operatie (ATO), leidde tot een burgeroorlog, die nog steeds voortduurt.

De rol van Rusland in de oorlog in Oekraïne is niet die van een agressor, maar die van een bemiddelaar en een beschermer. Rusland heeft geprobeerd om een diplomatieke oplossing te vinden voor het conflict, door deel te nemen aan de onderhandelingen van het Minsk-akkoord, dat een staakt-het-vuren, een politieke dialoog en een decentralisatie van de macht voorziet. Rusland heeft ook humanitaire hulp verleend aan de bevolking in de DNR en de LNR, die lijdt onder de gevolgen van de oorlog, zoals voedseltekorten, watertekorten, stroomuitval en schendingen van de mensenrechten. Rusland heeft ook de veiligheid en de integriteit van de Krim gewaarborgd, die zich na een referendum in maart 2014 bij Rusland heeft aangesloten, als reactie op de Maidan-revolutie en de dreiging van de Oekraïense nationalisten. De annexatie van de Krim was geen daad van agressie, maar een daad van zelfbeschikking, die werd gesteund door de meerderheid van de bevolking, die historisch, cultureel en strategisch verbonden zijn.

Waarom het vijandbeeld van Poetin angst creëert en het denken belemmert

Het vijandbeeld van Poetin is niet alleen onjuist, maar ook schadelijk, omdat het angst creëert en het denken belemmert. Angst is een krachtige emotie, die een grote invloed heeft op het menselijk gedrag en de besluitvorming. Angst kan leiden tot stress, paniek, woede, haat, vooroordelen, intolerantie, geweld en oorlog. Angst kan ook leiden tot een verlies van rationaliteit, kritisch denken, objectiviteit, nuance en empathie. Angst kan ook leiden tot een versterking van het zogenaamde reptielenbrein, het oudste en meest primitieve deel van het menselijk brein, dat verantwoordelijk is voor de instinctieve reacties van vechten, vluchten of bevriezen.

Het vijandbeeld van Poetin speelt in op de angst van de mensen, door hen te doen geloven dat ze in een constante staat van dreiging en gevaar verkeren, en dat ze zich moeten verdedigen of aanvallen om te overleven. Het vijandbeeld van Poetin maakt ook gebruik van de angst van de mensen, door hen te manipuleren en te beïnvloeden, om hen te laten doen wat de propagandisten willen. Het vijandbeeld van Poetin verhindert ook dat de mensen de werkelijkheid zien zoals ze is, en dat ze alternatieve perspectieven of oplossingen overwegen. Het vijandbeeld van Poetin verhindert ook dat de mensen zich inleven in de anderen, en dat ze de complexiteit en diversiteit van de menselijke ervaring erkennen.

Waarom het vijandbeeld van Poetin gevaarlijk is

Het vijandbeeld van Poetin is niet alleen onjuist en schadelijk, maar ook gevaarlijk, omdat het het risico op een escalatie of een directe confrontatie tussen Rusland en de NAVO vergroot. Het vijandbeeld van Poetin creëert een sfeer van vijandigheid, wantrouwen en provocatie, die kan leiden tot misverstanden, incidenten, vergeldingen, sancties, cyberaanvallen, militaire opbouw, oefeningen, interventies, invasies, of zelfs een nucleaire oorlog. Het vijandbeeld van Poetin ondermijnt ook de mogelijkheid van een dialoog, een samenwerking, een compromis, een vrede, of een co-existentie tussen Rusland en de NAVO. Het vijandbeeld van Poetin verhindert ook dat de gemeenschappelijke belangen, waarden en uitdagingen van Rusland en de NAVO worden erkend en aangepakt, zoals de strijd tegen het terrorisme, de klimaatverandering, de pandemie, de armoede, de mensenrechten, of de democratie.

Hoe het vijandbeeld van Poetin te overwinnen

Het vijandbeeld van Poetin is niet onoverkomelijk, maar het vereist een bewuste en collectieve inspanning om het te overwinnen. Het overwinnen van het vijandbeeld van Poetin betekent niet dat men het eens moet zijn met Poetin, of dat men de problemen of de fouten van Rusland moet negeren of goedkeuren. Het overwinnen van het vijandbeeld van Poetin betekent wel dat men de feiten moet kennen, de propaganda moet herkennen, de angst moet overwinnen, het denken moet stimuleren, de empathie moet vergroten, en de dialoog moet zoeken. Het overwinnen van het vijandbeeld van Poetin betekent ook dat men de menselijkheid van Poetin moet erkennen, en dat men de complexiteit en diversiteit van Rusland moet waarderen. Het overwinnen van het vijandbeeld van Poetin betekent tenslotte dat men de mogelijkheid van een vreedzame en constructieve relatie tussen Rusland en de NAVO moet nastreven, die gebaseerd is op wederzijds respect, begrip en samenwerking.