De stilte na de motor

Lange tijd gold Duitsland als de industriële motor van Europa: een toonbeeld van productie, export en precisie.

Maar die motor hapert. De Duitse economie groeide in 2025 nauwelijks (+0,2%), na jaren van stagnatie en structurele problemen.

De autosector, ooit symbool van Duitse macht, kampt met achterblijvende innovatie en hevige concurrentie uit China. Volkswagen, BMW en Mercedes worstelen met softwarevertragingen, dure energie en een markt die razendsnel richting elektrische voertuigen beweegt.

Wat ooit de sterkste schakel van Europa was, is nu een economisch anker geworden. De industriële dominantie waarop het continent dreef, brokkelt af — en dat opent ruimte voor nieuwe spelers binnen Europa.

De Chinese storm: van fabriek tot supermacht

Waar Europa terugkijkt, kijkt China vooruit.

De Volksrepubliek heeft de afgelopen twintig jaar een van de meest indrukwekkende industriële metamorfoses uit de moderne geschiedenis doorgemaakt.

Van eenvoudige exportfabriek groeide China uit tot een technologische en industriële supermacht met wereldheerschappij in elektrische voertuigen, batterijen, zonnepanelen en grondstoffen.

Het succes is geen toeval, maar het resultaat van doelgericht beleid:

• Het programma Made in China 2025 legt de focus op strategische sectoren zoals robotica, chips en biotechnologie.

• De overheid stuurt miljarden aan staatsinvesteringen naar prioritaire industrieën.

• Meer dan 11 miljoen ingenieurs studeren jaarlijks af, en China controleert inmiddels meer dan 80% van de wereldwijde batterijproductie en 90% van de raffinage van zeldzame aardmetalen.

Waar Europa debatteert, bouwt China.

Waar Brussel reguleert, investeert Peking.

En waar Duitsland en Frankrijk elkaar politiek in evenwicht proberen te houden, plaveit China de weg naar technologische hegemonie.

Europa reageert — maar zet geen lijn uit

De Europese Unie blijft gevangen in haar eigen complexiteit.

Besluiten worden genomen in commissies, visies verdeeld over 27 lidstaten met elk hun eigen belangen.

De EU-Chips Act, Green Deal Industrial Plan en Net Zero Industry Act zijn nobele pogingen, maar ze zijn vooral reacties — maatregelen om achterstanden te beperken, niet om een nieuw tijdperk te openen.

Europa heeft geen geïntegreerd industrieel beleid meer.

De productie verhuisde decennia geleden naar Azië, terwijl men zich in Brussel richtte op regelgeving, klimaatdoelen en marktordening.

Het resultaat: een continent dat briljante ingenieurs en onderzoekers herbergt, maar nauwelijks meer iets maakt.

Een analist van het IFO-instituut vatte het scherp samen:

“Europa bestuurt de toekomst alsof het een spreadsheet is — terwijl China en Amerika het schrijven als een strategie.”

Nederland: klein land, groot gewicht

Temidden van dat machtsvacuüm staat Nederland. Klein in oppervlak, maar strategisch van wereldbelang.

De Nederlandse hightechindustrie — met ASML, NXP, Besi, ASM International, VDL en het cluster in Brainport Eindhoven — vormt de ruggengraat van de mondiale chipproductie.

• ASML levert de lithografiemachines waarmee de modernste chips ter wereld worden gemaakt. Zonder ASML ligt de digitale wereld stil.

• NXP is een wereldleider in halfgeleiders voor de auto-industrie en communicatietechnologie.

• Besi en ASM International domineren de markt voor chipassemblage en -processen.

Nederland is, onbedoeld, een geopolitieke sleutelstaat geworden.

De VS zien ons als onmisbare bondgenoot in de strijd om technologische dominantie; China als strategische poort die steeds verder sluit.

Toen Washington Nederland onder druk zette om de export van ASML-machines naar China te beperken, bleek hoe gevoelig onze positie is: economisch verbonden met Azië, maar politiek verankerd in het Westen.

De nieuwe machtsdriehoek: VS – China – Europa

De wereld is aan het herschikken in twee technologische blokken:

het Westerse blok, geleid door de Verenigde Staten, en het Oosterse blok, geleid door China.

Waar deze twee grootmachten hun macht baseren op productie en technologie,

balanceert Europa daartussen — afhankelijk van Amerikaanse software en Aziatische hardware.

In die context wordt Nederland’s positie nog duidelijker: we zijn geen grootmacht, maar een strategische spil.

Zoals Taiwan de sleutel is tot de Aziatische chipwereld, zo wordt Nederland steeds meer het “Silicon Shield” van Europa — onmisbaar, maar kwetsbaar.

De vergeten factor: onderwijs en vakmanschap

Technologische macht begint niet bij bedrijven, maar bij mensen.

En daar wringt het in Nederland.

Ondanks onze innovatieve reputatie kampt het land met een chronisch tekort aan technisch talent.

De industrie schreeuwt om ingenieurs, monteurs, installateurs en programmeurs,

maar de aanwas stokt — vooral in het MBO.

De samenleving heeft te lang de illusie gekoesterd dat kennis alleen in theoretische vorm telt.

Maar de toekomst vraagt niet alleen om denkers, ze vraagt om bouwers — mensen die kunnen creëren, testen, repareren en vernieuwen. Zonder vakmensen geen energietransitie, geen hightechindustrie, 

geen toekomst.

Nederland heeft de infrastructuur, kennis en cultuur om dat te veranderen:

Brainport Eindhoven, Delft, Twente en Rotterdam vormen een krachtig netwerk van innovatie.

Wat ontbreekt is een nationale visie: onderwijsbeleid dat techniek niet als keuze, maar als missie behandelt.

Het MBO moet weer de trots van de samenleving worden — de plek waar de wereld van morgen letterlijk wordt gebouwd.

Een toekomst die we kunnen verdienen

Nederland bezit de zeldzame combinatie van technologische kennis, politieke stabiliteit en economische openheid om een leidende rol in Europa te spelen.

Maar dat vraagt durf:

• een overheid die verder kijkt dan de volgende kabinetsperiode,

• onderwijs dat opnieuw durft te worden uitgevonden,

• en een samenleving die het vakmanschap weer eert.

De vraag is niet langer of we meedoen aan de wereldwijde technologiewedloop.

We zitten erin — of we willen of niet.

De vraag is of we kiezen voor visie, samenwerking en zelfvertrouwen,

of blijven reageren op wat anderen doen.

Nederland heeft de toekomst niet te verliezen, maar wél te verdienen.

Eindreflectie

De wereld van morgen wordt niet alleen bepaald door macht en geld,

maar door de landen die technologie, kennis en menselijk kapitaal durven samen te brengen.

China doet dat met staatsmacht, Amerika met ondernemingskracht.

Europa zal het moeten doen met samenhang en visie — en Nederland kan daarin de spil zijn die het verschil maakt.

Bronnen & Referenties

Economische ontwikkelingen Duitsland & Europa

• Eurostat (2025). European Economic Forecast, Spring 2025.
• ifo Institut (2025). Sommerprognose 2025 – Stagnation und Strukturwandel in Deutschland.
• IMF (2025). Germany: Country Report – Structural Challenges and Growth Outlook.
• European Commission (2024). Economic Forecast – Germany.
• KPMG Duitsland (2025). Economic Key Facts Germany.

Industrie & auto-sector

• Roland Berger (2025). The German Automotive Industry in Transformation.
• Atlantic Council (2025). Germany’s Economy: From Engine to Anchor.
• Bloomberg & Reuters (2024–2025). Artikelen over Volkswagen, Mercedes-Benz en BMW in de EV-transitie.
• European Automobile Manufacturers Association (ACEA, 2025). EV Market Share Data.

China en wereldwijde industrie

• Chinese State Council (2015–2025). Made in China 2025 Strategy Reports.
• World Bank (2024). China: R&D Expenditure and Industrial Growth.
• International Energy Agency (IEA, 2025). Global Battery Supply Chain Report.
• IMF (2024). China’s Industrial Policy and Global Impact.
• CATL & BYD Company Reports (2025).

Technologische positie Nederland

• ASML Annual Report (2024–2025).
• Brainport Development (2025). The High-Tech Ecosystem of the Netherlands.
• NXP Semiconductors Investor Relations (2025).
• Netherlands Enterprise Agency (RVO, 2025). Tech and Innovation Policy Papers.
• OECD (2025). Science, Technology and Innovation Outlook – The Netherlands.

Onderwijs & arbeidsmarkt Nederland

• CBS (2025). Arbeidsmarkt in Cijfers – Tekorten in Techniek en Zorg.
• SER (2024). Advies: De Toekomst van het MBO.
• Onderwijsraad (2025). Herwaardering van Praktisch Vakmanschap.
• Techniek Nederland (2025). De Toekomst van de Maker: Sectorrapport.
• Rathenau Instituut (2025). Kennis, Innovatie en Onderwijs in Transitie.

Geopolitiek & technologie

• European Council on Foreign Relations (2025). Europe’s Strategic Autonomy in Tech.
• Atlantic Council (2025). Techno-Geopolitics: The West vs. China.
• Clingendael Instituut (2025). Nederland tussen Washington en Peking.
• OECD (2025). Digital Economy Outlook.
• Financial Times & The Economist (2025). Artikelen over de mondiale “Tech Cold War”.