De recente ontmoeting tussen Donald Trump en Vladimir Poetin in Alaska heeft de internationale discussie over de toekomst van Oekraïne in een stroomversnelling gebracht. Wat op het eerste gezicht een diplomatieke opening leek, onthulde vooral een onopgeloste spanning: het Westen wil vasthouden aan principes van soevereiniteit en onschendbaarheid van grenzen, maar wordt geconfronteerd met een militaire realiteit waarin Rusland terreinwinst heeft geboekt en Kyiv volledig herstel van zijn territorium voorlopig onhaalbaar lijkt.

Dit plaatst Europa, de VS, en Oekraïne in een paradox: hoe erken je tegelijk Oekraïne als legitieme, soevereine staat die recht heeft op zelfbeschikking, én de feitelijke controle die Rusland inmiddels uitoefent over grote delen van Donetsk, Loehansk en de Krim?

Dubbele erkenning als paradox

Het Westen beloofde sinds 1994 – toen Oekraïne zijn kernwapens opgaf in ruil voor veiligheidsgaranties in het Boedapest Memorandum – dat de soevereiniteit van Oekraïne gegarandeerd was. Die belofte werd herhaald na 2014, toen Rusland de Krim annexeerde, en versterkt toen de grootschalige invasie in 2022 begon. Oekraïne vecht al meer dan drie jaar standvastig met steun van Westerse wapens en middelen.

Maar de harde feiten op de grond zijn onmiskenbaar: Rusland heeft ondanks enorme verliezen grote delen van Oost-Oekraïne onder controle en weet deze posities te behouden. Het front is grotendeels gestold. Voor veel militaire analisten staat vast dat Oekraïne, zonder directe Westerse troepeninzet, de volledige herovering van dit gebied nauwelijks kan realiseren.

De kern van de paradox is dus: het Westen moet zijn beloftes aan Oekraïne nakomen om geloofwaardig te blijven, maar kan geen totale militaire overwinning garanderen.

Oekraïne en het NAVO-dilemma

NAVO-lidmaatschap was jarenlang de ultieme belofte aan Kyiv. Voor Rusland is dat echter een rode lijn die al sinds de jaren ’90 expliciet wordt gesteld. De oorlog van 2022 bevestigde dit: de Russische invasie werd ook gelegitimeerd met het argument dat NAVO-uitbreiding richting Oekraïne onacceptabel zou zijn.

Als Oekraïne lid zou worden, zou de NAVO zich verplichten tot collectieve verdediging (Artikel 5). Dat zou elk Russisch offensief direct tot een nucleair risico maken. Voor de meeste Westerse landen is dat politiek en strategisch onhaalbaar.

Een alternatief model tekent zich nu af: geen formeel NAVO-lidmaatschap, maar wel internationale veiligheidsgaranties. De VS en Europese partners zouden toezeggen Oekraïne bij te staan in geval van een nieuwe aanval. Dit is minder bindend dan Artikel 5, maar veel sterker dan het lege Boedapest Memorandum.

Dit is de eerste paradoxale erkenning: Oekraïne blijft buiten de NAVO, maar krijgt toch bescherming die er sterk op lijkt.

Oekraïne als grensstaat

Een tweede paradox is dat Oekraïne steeds meer een grensstaat wordt – letterlijk én symbolisch. Tussen een herrezen Rusland dat zijn invloed wil uitbreiden, en een Westen dat wel principes verdedigt maar militaire grenzen kent.

Voor Kyiv betekent dit dat het zich niet volledig kan integreren in de Westerse veiligheidsstructuur, maar ook niet terugvalt in Russische invloed. Het land zal zelf zijn leger moeten blijven versterken en mobiliseren, maar niet meer in een permanente oorlogshouding.

Rusland op zijn beurt zal moeten accepteren dat Oekraïne niet langer een speelbal is, maar een soevereine bufferstaat met recht op eigen defensie. Dat vergt een wederzijdse erkenning: Oekraïne stopt met NAVO-aspiraties, Rusland stopt met agressieve expansie.

Europa’s ongemakkelijke positie

Europa staat voor een pijnlijke waarheid: militair heeft Oekraïne de oorlog tegen Rusland grotendeels verloren. Niet in morele zin, niet in de zin van nationale overleving, maar in termen van territoriale controle. Hoe hard Westerse leiders ook roepen dat “grenzen niet met geweld mogen worden veranderd”, de Russische vlag wappert inmiddels al bijna tien jaar op de Krim en sinds 2022 over grote delen van de Donbas.

Om geloofwaardig te blijven, moet Europa twee dingen tegelijk doen:

1. Principes handhaven: blijven benadrukken dat de annexatie illegaal is en Oekraïne recht heeft op soevereiniteit.
2. Realiteit erkennen: diplomatiek accepteren dat Oekraïne niet alle grondgebied zal herwinnen en dat een compromis over de frontlijnen onvermijdelijk wordt.

Zonder deze dubbele erkenning dreigt Europa gevangen te raken in eindeloze beloftes die niet waargemaakt kunnen worden.

De noodzaak van harde akkoorden

Als er een kans is op een duurzaam vredesakkoord, moet die gestoeld zijn op glasheldere afspraken, vastgelegd in internationale verdragen en gecontroleerd door neutrale instituties. Enkele kernpunten zouden zijn:

• Een direct staakt-het-vuren langs de huidige frontlinie.
• Een bindend akkoord waarin Rusland geen verdere aanspraken maakt op Oekraïens grondgebied.
• Veiligheidsgaranties voor Oekraïne door de VS en Europese grootmachten, vergelijkbaar met NAVO-bescherming, zonder formeel lidmaatschap.
• Internationaal toezicht door de VN of OVSE op de nieuwe grens.
• Militaire transparantie: Oekraïne mag zijn leger moderniseren en mobiliseren, Rusland committeert zich aan geen offensieve opbouw in de nabijheid.

Zonder zulke afspraken is elk vredesproces een luchtspiegeling.

Conclusie: vrede vraagt om paradoxale moed

Het is bitter voor Kyiv, dat al zoveel offers heeft gebracht. Het is ongemakkelijk voor Europa, dat beloften deed die nu niet volledig waargemaakt kunnen worden. En het is gevaarlijk voor Rusland, dat zijn agressie misschien beloond ziet.

Maar uiteindelijk kan vrede alleen tot stand komen als alle partijen een stap terug doen en bereid zijn een pijnlijk compromis te sluiten. Oekraïne zal moeten accepteren dat NAVO-lidmaatschap voorlopig uitgesloten is en dat delen van het land niet direct hersteld worden. Het Westen zal zijn beloften moeten omzetten in echte veiligheidsgaranties. Rusland zal moeten erkennen dat Oekraïne geen satellietstaat meer is.

Pas als deze paradox van dubbele erkenning wordt omarmd, kan de oorlog stoppen. Het alternatief is een eindeloze uitputtingsslag die niet alleen Oekraïne, maar ook Europa en Rusland in een permanente crisis houdt.

Bronnen

• The Kyiv Independent
  
  • “Zelensky, Trump to meet in Washington next week to discuss ending Russia’s war in Ukraine” (augustus 2025).
  • “Russian officials celebrate end of Moscow’s isolation after Putin-Trump summit” (augustus 2025).
  • “Trump says he and Putin largely agreed on land swaps, security guarantees for Ukraine” (augustus 2025).
  • “Everything that has happened following Trump’s meeting with Putin” (augustus 2025).
  • “Russia’s refusal to declare ceasefire casts doubt on peace process, Zelensky says ahead of White House talks” (augustus 2025).
  • “International borders cannot be changed by force, von der Leyen says in Brussels ahead of Trump meeting” (augustus 2025).
  • “Europe to send its heavy hitters to back Zelensky in White House talks, Politico reports” (augustus 2025).
• Anadolu Agency (AA)
  
  • “Only Ukraine can make decisions concerning its future, say Nordic-Baltic states” (augustus 2025).
• Politico (via Kyiv Independent)
  
  • Berichtgeving over Europese leiders die Zelensky in Washington steunen (augustus 2025).
• Al Mayadeen English
  
  • “Europe could host Trump-Putin-Zelensky summit – Merz” (augustus 2025).
  • “EU leaders rally behind Ukraine ahead of Trump-Zelensky meet” (augustus 2025).
  • “Putin presses Trump on Donetsk, offers to freeze south front” (augustus 2025).
• Al Arabiya English
  
  • “European leaders to attend Trump-Zelenskyy meeting in Washington” (17 augustus 2025).
  • “Zelenskyy says current front lines should be the start for negotiations” (17 augustus 2025).
  • “Trump, Putin agreed to robust security guarantees for Ukraine – Witkoff” (17 augustus 2025).
• Newsweek
  
  • “Ukraine: Vladimir Putin’s Russia Demands Donald Trump…” (augustus 2025).
• Officiële verklaringen en speeches
  
  • Verklaring van Ursula von der Leyen (Brussel, augustus 2025): “Internationale grenzen kunnen niet met geweld veranderd worden.”
  • Publieke uitlatingen van Volodymyr Zelensky voorafgaand aan de geplande gesprekken in Washington (augustus 2025).
  • Reacties uit Moskou op de top in Alaska (augustus 2025).