Rio de Janeiro

Terwijl het Westen worstelt met interne verdeeldheid, economische onzekerheden en politieke polarisatie, hebben elf landen tijdens de 17e BRICS-top in Rio de Janeiro een ambitieus signaal afgegeven: de liberale wereldorde is niet langer vanzelfsprekend. In een top die werd gekenmerkt door opvallende afwezigheden, felle geopolitieke verklaringen en concrete economische voorstellen, toonde BRICS zich niet als een symbolische oppositieclub, maar als een krachtig en groeiend alternatief blok.

 Van Grens naar Polarisatie

Waar de G7 in toenemende mate wankelt onder financiële krimp, ideologische fricties en protectionistisch beleid – zoals de dreigende 10% sanctietarieven van Donald Trump op ‘anti-Amerikaanse BRICS-landen’ – groeit BRICS uit tot een platform waar multipolariteit geen wens meer is, maar realiteit.

Ruslands president Vladimir Poetin, die de top via videolink toesprak vanwege zijn internationale arrestatiebevel, stelde het scherp: “Het model van liberale globalisering is verouderd.” Volgens hem zijn het nu de opkomende markten die de toekomst dragen, en hij claimde dat BRICS (met koopkrachtcorrectie) de G7 reeds economisch voorbij is. De cijfers spreken boekdelen: BRICS vertegenwoordigt 45% van de wereldbevolking en bijna 35% van het mondiale BBP.

Rio Verklaring: Minder Dollar, Meer Zelfbeschikking

Tijdens de tweedaagse top spraken de leiders hun steun uit voor een nieuw multilateraal financieel systeem, waarin nationale valuta’s, bilaterale betalingsmechanismen en alternatieven voor de Amerikaanse dollar centraal staan. Concrete voorstellen als BRICS Pay, een Multilateral Guarantee Fund via de New Development Bank, en de oprichting van een eigen cloudinfrastructuur tonen dat het blok verder wil gaan dan statements.

Ruslands minister van Buitenlandse Zaken, Sergey Lavrov, gaf aan dat de dollar zijn geloofwaardigheid verliest, vooral door unilaterale sanctiepolitiek vanuit Washington. Zijn boodschap was helder: “We streven naar een stabieler economisch systeem op basis van gelijkheid en transparantie.”

Klimaat en het Zuiden: Woorden worden kapitaal

De Braziliaanse president Lula da Silva, gastheer van de top, zette krachtig in op klimaatrechtvaardigheid. Hij riep rijke landen op hun beloften in te lossen en stelde het “Tropical Forests Forever Facility” voor – een klimaatfonds voor bosrijke landen. China, VAE en Iran boden direct steun.

De toon in Rio was duidelijk: het Global South eist zijn plaats op – niet als schuldenaars, maar als architecten van nieuwe oplossingen. De top benadrukte dat veel ontwikkelingslanden meer uitgeven aan schulden dan aan gezondheidszorg of duurzaamheid. BRICS wil dat patroon doorbreken.

Geopolitiek: Gaza, Syrië, Oekraïne – Eén boodschap

In de gezamenlijke slotverklaring sprak BRICS zich uit tegen:

• de Israëlische bezetting van Syrië;
• militaire aanvallen op Iran;
• de humanitaire ramp in Gaza, dat werd omschreven als een “onlosmakelijk deel van Palestina”.

Opmerkelijk: hoewel Oekraïense spoorwegaanvallen op Rusland werden veroordeeld, werd Moskou niet aangesproken op zijn oorlogsinspanningen. Een strategisch stilzwijgen dat laat zien waar de prioriteiten van het blok liggen – in soevereiniteit, non-interventie en de afwijzing van westerse hypocrisie.

Zelensky-Trump: Diplomatiek schaakspel

Parallel aan de top in Rio vond een opvallend telefoongesprek plaats. De Oekraïense president Zelensky zou met Trump gesproken hebben over het vervangen van ambassadeur Oksana Markarova. Kandidaten zoals premier Shmyhal of minister Umerov doen vermoeden dat Kiev zich voorbereidt op een mogelijke tweede ambtstermijn van Trump. Een nieuwe realiteit waarin diplomatie pragmatischer wordt dan ooit – al dan niet onder druk.

NAVO in de schaduw

Terwijl BRICS innoveert, waarschuwde NAVO’s nieuwe secretaris-generaal Mark Rutte dat Rusland in drie maanden meer munitie produceert dan de hele NAVO in een jaar. Hij pleitte voor een radicale verhoging van defensie-uitgaven tot 5% van het bbp tegen 2035. Daarmee erkent zelfs het Westen stilzwijgend dat de traditionele machtsstructuur onder druk staat.

Conclusie: BRICS is geen tegenbeweging meer, het ís de beweging

Waar het Westen zich opsluit in oude kaders van militaire dominantie en economische druk, timmert BRICS aan een alternatieve wereldorde – diplomatiek, economisch én ideologisch. De Rio-top was geen incident, maar een intentieverklaring.

De liberale globalisering kraakt. De geopolitieke tektoniek schuift. En in Rio werd opnieuw duidelijk: de 21e eeuw zal niet worden bepaald in Washington of Brussel – maar in Jakarta, Johannesburg, Rio en Riad.