Waarom het continent een geopolitieke revolutie nodig heeft

Door de mist van Brussel en het eeuwige moralisme van Strasbourg dringt zich een ongemakkelijke waarheid op: Europa begrijpt de wereld niet meer zoals die geworden is. Terwijl Washington onder Trump werkt aan de herdefiniëring van de wereldorde, en grootmachten als China, Rusland, India en Turkije strategisch vooruitdenken in decennia, loopt Europa met de rug naar de toekomst — turend naar verdragen die lang geleden in een andere wereld geschreven zijn.

Het continent lijkt verlamd door zijn eigen geschiedenis, verslaafd aan moraliteit en bestuurlijke traagheid, terwijl buiten de muren van de Europese instellingen de multipolaire realiteit zich hard en meedogenloos aandient. Oorlogsretoriek, angstgedreven beleid en een haast religieuze fixatie op het internationaal recht — dat steeds minder gerespecteerd wordt — zijn geen strategie. Ze zijn vluchtgedrag.

Van waarden naar werkelijkheid

De Europese Unie positioneert zich graag als het geweten van de wereld. Het verdedigt democratie, mensenrechten en internationale normen. Maar in de realiteit van 2025 is die houding onvoldoende. Niet omdat deze waarden waardeloos zijn, maar omdat ze krachteloos blijven zonder geopolitieke verankering en strategische autonomie.

De Russische inval in Oekraïne is een tragedie, maar geen op zichzelf staande gebeurtenis. Ze is het gevolg van jarenlange escalatie, wederzijds wantrouwen, het falen van diplomatie, en een fundamentele botsing tussen invloedssferen. Wie denkt dat alleen Rusland schuld treft, begrijpt de aard van geopolitiek niet. Wie denkt dat Europa neutraal of onschuldig is, vergist zich in haar rol in de wereld.

Europa, het continent van de reflex

De Verenigde Staten zetten sinds de terugkeer van Trump in op machtsherstructurering: NAVO herzien, multilaterale instellingen uithollen, bilaterale deals met vijanden en vrienden sluiten. Ze spelen schaak, terwijl Europa nog steeds denkt dat het meedoet aan een ethisch debat.

Af en toe klinkt een teken van leven: Giorgia Meloni in dialoog met Trump, Macron die pleit voor “strategische autonomie”, of Duitsland dat eindelijk investeert in defensie. Maar het is versnipperd, onsamenhangend en veel te laat. Europa reageert, het anticipeert niet. Het veroordeelt, maar onderhandelt nauwelijks. Het verwijt, maar hervormt niet.

De verdragen van gisteren zijn niet de garanties van morgen

Veel van Europa’s handelen is gebaseerd op structuren die dateren uit de naoorlogse tijd: het NAVO-handvest, de EU-verdragen, de regels van de Wereldbank en de VN. Maar die architectuur staat onder druk — en misschien is het tijd dat ze valt.

De vraag is niet of verdragen worden nageleefd, maar of ze nog passend zijn. De multipolaire wereldorde vraagt om flexibiliteit, om eigen verantwoordelijkheid, en om een visie die verder reikt dan de volgende verkiezing of begrotingsronde. Een Europa dat zichzelf serieus neemt, stelt zichzelf vragen als:

• Hoe ziet onze plek in de wereld eruit in 2040?
• Wat doen we als de VS zich écht terugtrekt?
• Hoe voorkomen we dat we toeschouwer blijven van onze eigen achterstand?

Een Europese revolutie — geen droom, maar noodzaak

Wat Europa nodig heeft is geen interne herziening, maar een mentale en geopolitieke revolutie. Geen bureaucratische hervorming, maar een koerswijziging in denken:

• Van waarden zonder macht, naar waarden gedragen door macht.
• Van regels volgen, naar regels vormgeven.
• Van verleden bewaren, naar toekomst ontwerpen.

Dat begint bij leiderschap — maar niet alleen bij politici. Het begint bij journalisten, denkers, burgers, jongeren. Bij het durven stellen van de vraag: Waarom zijn we Europa, en waar willen we heen?

Als Europa nog relevant wil zijn, moet het stoppen met preken, en beginnen met positioneren. In de taal van macht. In de realiteit van de 21ste eeuw. Nu. Niet straks.