Terwijl bommen nog neerkomen op Oekraïense steden en diplomatieke telefoons roodgloeiend staan, lijkt het geopolitieke speelveld rond de oorlog in Oekraïne in hoog tempo te veranderen. Wat ooit een breed gesteunde Westerse verdediging van Oekraïne leek, is nu een complex diplomatiek schaakspel, waarin Amerikaanse koerswijzigingen, Europese vastberadenheid en Russische eisen botsen – met grote gevolgen voor vrede of verdere escalatie.

Trump en Poetin: Een nieuwe ontmoeting in de maak

De Amerikaanse regering onder Donald Trump stuurt aan op een ontmoeting tussen president Trump en de Russische president Vladimir Poetin. Volgens het Kremlin is zo’n top “onvermijdelijk”, al moet deze “zorgvuldig worden voorbereid”. In aanloop naar dit mogelijke gesprek was Trumps speciale gezant, vastgoedmagnaat Steve Witkoff, al afgereisd naar Sint-Petersburg. Daar sprak hij uitgebreid met Poetin over een mogelijke vredesregeling.

Witkoff liet na afloop optekenen dat een “permanente vrede” nabij is, mits Oekraïne bereid zou zijn om de Russische controle over vijf bezette gebieden te erkennen. Een voorstel dat direct stuitte op felle kritiek, niet alleen van Kyiv maar ook binnen de Amerikaanse regering zelf. De Amerikaanse Oekraïne-gezant, generaal Keith Kellogg, verwierp het plan als onacceptabel.

Zelensky versus Washington: oplopende spanningen

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky heeft zich publiekelijk kritisch uitgelaten over de Trump-regering. Hij beschuldigde vicepresident J.D. Vance ervan het Russische narratief te versterken. Vance noemde die kritiek “absurd” en benadrukte dat hij simpelweg Oekraïne niet als Amerika’s verantwoordelijkheid ziet. Hij stelde eerder: “Ik geef niet om Oekraïne,” al voegde hij eraan toe dat hij geen morele steun aan Poetin geeft.

Trump zelf ging nog een stap verder. Tijdens een persmoment na een raketaanval op Soemy – waarbij 35 doden vielen – beschuldigde hij Zelensky van het “beginnen van een oorlog tegen een macht die twintig keer groter is dan jij”, en weigerde hij zelfs een Oekraïens verzoek om 10 Patriot-luchtverdedigingssystemen, ter waarde van $15 miljard, goed te keuren – ook al bood Oekraïne aan ze zelf te kopen.

NAVO en Europa nemen voortouw

Terwijl Washington twijfelt, neemt Europa zichtbaar meer verantwoordelijkheid. NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte bezocht de Oekraïense havenstad Odesa om de “onwankelbare steun” van het bondgenootschap te benadrukken. In de eerste drie maanden van 2025 is meer dan €20 miljard aan militaire steun toegezegd. Oekraïne werkt daarnaast samen met Europese partners aan een “coalition of the willing” – een multinationale troepenmacht die na een mogelijk staakt-het-vuren verdere Russische agressie moet ontmoedigen.

Het VK droeg onlangs bijna $1 miljard bij via een G7-lening, gedekt door renteopbrengsten van bevroren Russische tegoeden. Dat geld wordt ingezet voor de aankoop van luchtverdediging, artillerie en drone-capaciteit.

Tegengeluid uit Moskou

In Rusland klinkt tegelijkertijd een bekende boodschap: NAVO is volgens minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov een “historische mislukking” die na de Koude Oorlog had moeten worden ontbonden. Hij beschuldigde NAVO-lidstaten van militarisering van Europa en noemde de OVSE eveneens een gefaalde structuur. Lavrov beschouwt de NAVO-uitbreiding als een existentiële bedreiging voor Rusland – een narratief dat Moskou al jaren inzet om zijn agressie te legitimeren.

Amerika’s NAVO-koers op losse schroeven

De NAVO ligt ook intern onder vuur. De Trump-regering overweegt draconische bezuinigingen: de financiering van zowel de NAVO als de VN zou vrijwel geheel worden geschrapt. Een gelekt document toont dat het ministerie van Buitenlandse Zaken met 48% gekort zou worden, inclusief een drastische vermindering van hulp aan Oekraïne. Tegelijk overweegt Washington een terugtrekking van 10.000 Amerikaanse militairen uit Europa – een stap die volgens Amerikaanse generaals de afschrikkingscapaciteit tegenover Rusland ernstig zou verzwakken.

Wankel pad naar vrede

Ondanks diplomatieke bewegingen blijft vrede een verre bestemming. Witkoff ziet commerciële samenwerking als brug naar stabiliteit. Maar zolang voorstellen gebaseerd zijn op territoriale concessies door Oekraïne, zal Kyiv ze blijven afwijzen. Zelensky benadrukt dat deze oorlog geen conflict is dat Oekraïne kan ‘beëindigen’ door op te geven – het is een strijd om nationaal voortbestaan.

Conclusie

Het politieke landschap is aan het kantelen. Waar Europa zijn rol lijkt te versterken, keert de VS onder Trump zich meer naar binnen – en misschien naar Moskou. De komende weken – met een mogelijke Trump-Poetin-top in de pijplijn – zullen bepalend zijn. Niet alleen voor Oekraïne, maar voor de toekomst van de internationale orde zoals we die sinds 1945 kennen.