De wereld is in beweging. De geopolitieke verhoudingen verschuiven van een unipolaire naar een multipolaire wereld, waarin macht en invloed de boventoon voeren. Europa, lange tijd gewend aan een op waarden gebaseerde internationale orde, staat op een kruispunt. De oorlog in Oekraïne, de dreiging van een verminderde Amerikaanse betrokkenheid, en de assertieve posities van Rusland en China dwingen Europese leiders om hun strategie te heroverwegen. De vraag is niet langer of Europa zich moet aanpassen, maar hoe het dit kan doen zonder zichzelf in een eindeloze conflictspiraal te verstrikken.

De Huidige Dynamiek: Oekraïne en de Illusie van een Totale Overwinning

Sinds de Russische inval in 2022 heeft Oekraïne heroïsch weerstand geboden, gesteund door militaire en economische hulp uit het Westen. Maar een harde realiteit tekent zich af: een volledige herovering van de door Rusland bezette gebieden, inclusief de Donbas en de Krim, is praktisch onmogelijk zonder massale escalatie. Oekraïne bevindt zich in een langdurig conflict waarin het Westen zijn steun heroverweegt en waarin Rusland, ondanks economische sancties, niet is ingestort.

De recente ontmoeting tussen de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en de voormalige en mogelijk toekomstige Amerikaanse president Donald Trump, eindigde in een geopolitieke schokgolf. Trump zette vraagtekens bij de Amerikaanse steun en benadrukte dat Oekraïne concessies zou moeten doen voor vrede. Voor Zelensky en zijn regering voelt dit als verraad: na jarenlang strijden en afhankelijk zijn van westerse steun, lijkt de realiteit nu dat Oekraïne niet kan rekenen op een onbeperkte Amerikaanse rugdekking.

Maar deze crisis onthult een dieper probleem: Europa’s strategische naïviteit. Door zich volledig te binden aan een Oekraïense overwinning zonder een plan B, plaatst Europa zichzelf in een kwetsbare positie. Blindelings militaire steun bieden zonder diplomatieke strategie is geen kracht, maar een zwakte.

De Gevaren van een Permanente Conflictstaat

Als Oekraïne zich verraden voelt door het Westen, kan dit scenario’s opleveren die gevaarlijk zijn voor zowel Oekraïne zelf als Europa:

1. Oekraïne als een Israël-achtig militair bolwerk:

• Een extreem gemilitariseerde samenleving zonder stabiele vrede.

• Permanente militaire dreiging van Rusland en een afhankelijkheid van westerse steun.

2. Interne instabiliteit en radicalisering:

• Oekraïense nationalistische facties zouden zich tegen het Westen kunnen keren.

• Zelensky of zijn opvolger zou kunnen besluiten om een onafhankelijker koers te varen, zonder exclusieve afhankelijkheid van de NAVO.

3. Oekraïne als een onvoorspelbare actor in de geopolitiek:

• Als Oekraïne zich in de steek gelaten voelt, zou het radicalere stappen kunnen nemen, zoals nucleaire herbewapening of het zoeken van andere strategische partners zoals Turkije of China.

De kernvraag blijft: Wil Europa dat Oekraïne een eeuwige oorlogszone wordt, of is er ruimte voor een strategische diplomatieke koerswijziging?

Waarom Diplomatie Onvermijdelijk is

De Europese politieke elite heeft jarenlang geweigerd om diplomatiek met Rusland te praten, uit angst dat dit als zwakte zou worden gezien. Maar strategisch realisme dicteert dat oorlogen altijd eindigen aan de onderhandelingstafel, niet alleen op het slagveld. De opkomende multipolaire wereldorde dwingt Europa om machtspolitiek serieuzer te nemen. Dit betekent niet dat Europa Rusland moet belonen voor agressie, maar wel dat het moet nadenken over een realistische exit-strategie uit deze oorlog.

Een diplomatieke oplossing moet aan drie voorwaarden voldoen:

1. Oekraïne krijgt veiligheidswaarborgen, maar zonder directe NAVO-lidmaatschap.

• Een model zoals Finland tijdens de Koude Oorlog: sterk bewapend, maar zonder NAVO-troepen op Oekraïens grondgebied.

2. Rusland krijgt een garantie dat de NAVO zich niet verder uitbreidt, zonder dat Oekraïne zijn soevereiniteit verliest.

• Dit kan bijvoorbeeld inhouden dat Oekraïne militair neutraal blijft, maar sterke economische en defensieve samenwerking met het Westen behoudt.

3. Europa neemt de leiding in de vredesonderhandelingen, zonder afhankelijk te zijn van de VS.

• Frankrijk en Duitsland zouden een diplomatieke brug kunnen slaan tussen Rusland en Oekraïne.

• Sancties kunnen geleidelijk worden afgebouwd in ruil voor concrete stappen richting vrede.

De Rol van een Nieuwe Generatie Leiders

De huidige Europese leiders missen de strategische visie en durf om een diplomatiek pad uit te stippelen. Ze blijven vastzitten in een moralistisch discours waarin Rusland uitsluitend als vijand wordt gezien en waarin elke vorm van dialoog als overgave wordt bestempeld. Dit is een gevaarlijke strategie die Europa op de lange termijn verzwakt.

Een nieuwe generatie Europese leiders moet opstaan om het geopolitieke vacuüm op te vullen. Deze leiders moeten:

• Strategisch realisme omarmen en begrijpen dat macht en invloed even belangrijk zijn als waarden.

• Een Europese defensiestrategie ontwikkelen zonder blindelings te vertrouwen op de VS.

• Een diplomatiek kanaal openhouden met Rusland zonder naïef te zijn over Poetins ambities.

Europa kan het zich niet veroorloven om uitsluitend een volgzame bondgenoot van de VS te blijven. In een multipolaire wereld waarin China, Rusland, India en andere opkomende machten hun invloed vergroten, moet Europa een zelfstandige speler worden.

Conclusie: Tussen Idealisme en Realisme

Europa bevindt zich op een kantelpunt. De keuze is helder: blindelings doorgaan met steun aan Oekraïne zonder exit-strategie, of een diplomatiek offensief starten om een langetermijnoplossing te forceren. Het conflict in Oekraïne heeft laten zien dat de wereld niet langer functioneert volgens de idealen van de liberale wereldorde van de jaren ‘90. Machtspolitiek is terug, en Europa kan zich niet langer verschuilen achter moralistische uitspraken zonder strategische daadkracht.

Als Europa zich niet aanpast aan de realiteit van een multipolaire wereld, zal het niet alleen Oekraïne verliezen, maar ook zijn eigen positie als geopolitieke speler. De toekomst vraagt om nieuwe leiders met een strategische visie, die begrijpen dat kracht en diplomatie samen moeten gaan. De vraag is: zal Europa deze kans grijpen, of zal het zichzelf vastzetten in een eindeloos conflict zonder winnaars?