In november 2022 werd Duitsland opgeschrikt door grootschalige invallen en arrestaties in acht deelstaten. Bij deze operatie werden twintig woningen doorzocht en werden wapens, computers en belangrijke documenten in beslag genomen. Europa maakte plotseling kennis met de 'Reichsbürgers', een groepering die in datzelfde jaar nog een militaire coup aan het voorbereiden was. Maar wie zijn deze mensen? Ondanks de ernst van de situatie, kreeg dit weinig aandacht in de media, waardoor velen met vragen bleven zitten. In dit artikel lichten we de Reichsbürgers toe en onderzoeken we hun ontstaan en motieven.

Anno 2024 staat Europa op een keerpunt door de opkomst van rechtse politieke partijen en bewegingen. Dit werd onderstreept door de verrassende overwinning van de PVV in Nederland, waar Geert Wilders met 37 zetels de parlementaire verkiezingen won. Ook de recente Europese parlementsverkiezingen lieten een duidelijke verschuiving naar rechts zien. Voor veel liberalen kwam dit als een schok, maar voor degenen die de politieke verschuivingen al langer volgden, was het geen verrassing. Het falende immigratie- en asielbeleid, woningnood, toenemende armoede en de stijgende prijzen voor basisbehoeften zijn voor veel Europeanen duidelijk voelbaar in hun portemonnee. Het rechtse geluid klinkt steeds luider in Europa, met als gevolg dat het continent polariseert. Jongeren voelen zich in toenemende mate aangetrokken tot rechtse groeperingen zoals Voorpost, Geuzenbond, Vlaams Belang en de European Brotherhood. In Duitsland scoort de AfD hoog in de peilingen. De media waarschuwen voor deze groeperingen, omdat zij de democratie en vrijheid in gevaar zouden brengen. Liberalen voelen zich in het nauw gedreven en er heerst paniek onder hen en hun aanhangers.

Hoewel de AfD een relatief nieuwe populistische partij is, kent Duitsland al langer een rechtse stem. Direct na de oorlog werd de 'Reichsbürger'-beweging opgericht door Manfred Roeder, die fel tegen de naoorlogse Bondsrepubliek was. In de jaren '80 groeide deze beweging uit tot duizenden aanhangers.

Voorgeschiedenis

Zoals eerder vermeld, ontstond de Reichsbürger-beweging in de jaren '60 onder leiding van Manfred Roeder. Maar hun idealen gaan veel verder terug. De Reichsbürgers geloven nog steeds in de grenzen van het Duitse Keizerrijk van 1871-1937, toen grote delen van Polen en Oblast Kaliningrad nog Duits grondgebied waren. Het door Adolf Hitler geannexeerde gebied erkennen zij niet; dit staat volledig buiten hun beeld van 'Duitsland'.

Na 1945 heerst er onder deze groepering veel onvrede. Duitsland werd opgesplitst in de Bondsrepubliek Duitsland en de Duitse Democratische Republiek: een westers kapitalistisch gebied tegenover een oosters communistisch gebied, beide volgens hen marionettenstaten van Amerika en de USSR. De Reichsbürgers beschouwen deze splitsing als onwettig en onethisch. Ze zijn van mening dat het Duitse volk geen inspraak had en dat de democratie hen werd opgedrongen. Volgens hen leeft Duitsland nog steeds onder de bezetting en onderdrukking van het kapitalistische Amerika, en ze zien het huidige Duitsland als een naoorlogse constructie opgezet door de geallieerden. Daarom ontkennen zij de volledige soevereiniteit van het huidige Duitsland.

Binnen de Reichsbürger-gemeenschap bestaan verschillende visies. De meeste Reichsbürgers beweren dat de oude Duitse rijksoverheid is hersteld en geloven dat zij zelf onderdeel uitmaken van die regering, met inspraak in wetten en regels binnen het 'Duitse Rijk'. Andere Reichsbürgers geloven dat Duitsland is verdeeld in kleine, soevereine staten en regio's. Zij claimen dat hun huis en grondgebied soeverein zijn en weigeren zich te houden aan officiële Duitse wetten, regels en belastingplicht.

Er is ook een tak binnen de beweging die het Verdrag van Versailles ontkent en ervan overtuigd is dat Duitsland nog steeds de status van keizerrijk heeft, en dat de Weimarrepubliek nooit een feit is geweest. Deze tak, die zichzelf de 'Patriottische Unie' noemt, wordt beschouwd als de extremistische vleugel van de Reichsbürgers. Het was juist deze groep die in november 2022 in het nieuws kwam vanwege hun voorbereidingen op een militaire coup.

Een modern Duits Keizerrijk

De laatste tak van de Reichsbürger-beweging is bijzonder interessant, omdat deze groepering in 2022 een militaire staatsgreep in Duitsland op de agenda had staan. Hoewel deze groep al sinds de jaren '60 bestaat, werd ze lange tijd niet serieus genomen en afgedaan als een ongevaarlijke, illusionaire beweging met onrealistische doelen. Dit onderschatten bleek een grote fout, want hierdoor konden ze ongestoord 60 jaar lang plannen maken voor een serieuze staatsgreep die de Duitse regering daadwerkelijk had kunnen uitschakelen.

Vanaf 2014, toen de eerste terroristische aanslagen in Europa plaatsvonden en de terreurdreiging toenam, begon de Duitse geheime dienst, de Bundesnachrichtendienst (BND), groeperingen te onderzoeken die een potentiële bedreiging zouden kunnen vormen. Pas toen ontdekte men hoe goed georganiseerd de Reichsbürgers waren en hoe ver ze al gevorderd waren met hun plannen. Na jaren van observatie volgden in 2022 meerdere invallen en arrestaties. Toch blijft de vraag: wie zijn deze mensen?

Deze tak van de Reichsbürgers wordt geleid door prins Heinrich XIII Reuß, een afstammeling van het vorstenhuis Reuß, dat ooit regeerde over enkele deelstaatjes in het huidige Thüringen. Vanuit zijn jachtslot in Lobenstein, Thüringen, zouden de Reichsbürgers de staatsgreep hebben gepland. De voorbereidingen waren zo grondig en gedetailleerd dat het tijdens de rechtszaak onmogelijk bleek om alle documentatie te onderzoeken, simpelweg omdat er te veel was. Daarnaast bleek dat veel Duitse militairen en hoge officieren betrokken waren bij de Reichsbürgers en actief meedachten over de militaire coup. Plannen waren al uitgewerkt voor de bezetting van militaire kazernes en vliegvelden, en er was zelfs een para-eenheid opgericht die strategische locaties snel zou innemen. De groep had ook al een arsenaal aan wapens verzameld, en belangrijke regeringsposities waren verdeeld, waarbij prins Reuß de hoogste adellijke titel en het leiderschap van het nieuwe Duitse keizerrijk zou krijgen.

Verder onderzoek toonde aan dat de Reichsbürgers nauwe banden hadden met de AfD-partij in Duitsland, en er wordt zelfs beweerd dat een Russische ambtenaar betrokken was bij de voorbereiding van de staatsgreep. Het doel van de Patriottische Unie, de extremistische vleugel van de Reichsbürgers, was om via de staatsgreep aan de macht te komen en prins Heinrich XIII Reuß tot staatshoofd te maken met de keizerlijke titel. Er zou een nieuwe regering van Reichsbürgers komen die zou handelen in het belang van het nieuwe Duitse keizerrijk, met Rüdiger von P. als verantwoordelijke voor het alternatieve leger. Voormalig AfD-Bondsdaglid en oud-rechter Birgit Malsack-Winkemann zou volgens de aanklacht verantwoordelijk worden voor justitie.

Uit onderzoek van de Duitse veiligheidsdienst bleek dat ongeveer 2.300 Reichsbürgers zichzelf beschouwen als 'zelfbestuurders' en bereid zijn geweld te gebruiken om hun doelen te bereiken. Sinds 2016, en vooral na de arrestaties in 2022, is de Reichsbürger-beweging gegroeid tot 23.000 aanhangers. Ondanks de arrestaties en lopende rechtszaken tegen de kopstukken van de Patriottische Unie, blijft de dreiging voortduren. De Reichsbürgers worden nu erkend als een terreurorganisatie binnen Duitsland.

Tot op heden lopen de processen tegen de gearresteerde Reichsbürgers nog steeds. Maar het lijkt erop dat dit nog lang niet het einde is van deze groepering. Met de toenemende spanningen binnen en buiten de EU is er zeker een kans dat de Reichsbürgers opnieuw zullen proberen toe te slaan, vooral als de EU intern verzwakt raakt.