Eind augustus en begin september 2025 stond de Chinese havenstad Tianjin in het teken van de 25e top van de Shanghai Cooperation Organisation (SCO). Wat ooit begon als een regionale veiligheidsdialoog in Centraal-Azië, manifesteerde zich dit jaar als een platform waar grootmachten als China en Rusland hun gezamenlijke visie op een multipolaire wereldorde nadrukkelijk naar voren brachten. De symboliek en besluiten van deze top geven een blik op de verschuivende machtsverhoudingen in de internationale politiek.

Van regionaal overleg naar geopolitiek blok

De SCO werd in 2001 opgericht door China, Rusland, Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan en Oezbekistan. Later traden ook India, Pakistan, Iran en Belarus toe. Daarmee vertegenwoordigt de organisatie anno 2025 bijna de helft van de wereldbevolking en een aanzienlijk deel van de mondiale energie- en grondstoffenreserves.

Wat begon als een platform om grensgeschillen te managen en terrorisme te bestrijden, is nu een brede multilaterale organisatie met ambities op economisch, veiligheids- en cultureel gebied. De top in Tianjin markeerde een duidelijke verschuiving van pragmatische samenwerking naar expliciete geopolitieke positionering.

Economische agenda: weg van de dollar

Een van de meest in het oog springende thema’s was de economische agenda van China. President Xi Jinping kondigde de oprichting aan van een SCO-ontwikkelingsbank, met als doel regionale projecten te financieren en transacties in renminbi te stimuleren. Daarnaast werd een steunpakket van 2 miljard RMB en extra kredietlijnen van 10 miljard RMB aangeboden.

Deze initiatieven zijn niet louter economisch. Ze passen in de bredere strategie van China en Rusland om de dominantie van de Amerikaanse dollar terug te dringen en de afhankelijkheid van westerse financiële instellingen te verminderen. Poetin noemde het IMF en de Wereldbank expliciet “neokoloniaal” en stelde dat er een alternatief mondiaal financieel systeem nodig is.

Veiligheid: nieuwe instituties

De SCO-top resulteerde ook in de oprichting van nieuwe veiligheidsstructuren:

• een antidrugscentrum in Dushanbe (Tadzjikistan)
• een centrum tegen uitdagingen en dreigingen in Tasjkent (Oezbekistan), onder de vleugels van de Regionale Antiterrorismestructuur (RATS).

Hoewel deze instellingen in omvang beperkt zijn, laten ze zien dat de SCO institutionele fundamenten legt om minder afhankelijk te zijn van westerse veiligheidsnetwerken. Het gaat niet langer alleen om gezamenlijke oefeningen, maar om permanente infrastructuur.

Symboliek: Xi, Poetin en Kim Jong Un

Naast de formele vergaderingen was de symboliek onmiskenbaar. Tijdens een militaire parade in Beijing zaten Xi Jinping en Vladimir Poetin zichtbaar naast elkaar, terwijl Kim Jong Un van Noord-Korea aanwezig was op de tribune.

Hoewel Noord-Korea formeel geen lid is van de SCO, versterkte deze gezamenlijke aanwezigheid het beeld van een alternatief machtsblok dat zich presenteert als tegenwicht tegen de Verenigde Staten en hun bondgenoten. De foto’s van Xi, Poetin en Kim naast elkaar gingen de wereld over en onderstreepten de boodschap dat de machtsdynamiek verschuift.

Westerse reacties: scepsis en zorg

In Washington en Europese hoofdsteden werd de top met scepsis bekeken. Amerikaanse functionarissen spraken over een “performative” bijeenkomst, meer een show dan een platform met concrete resultaten. Westerse analisten wezen erop dat de SCO weliswaar groot en divers is, maar dat de interne spanningen – zoals tussen India en China – de effectiviteit beperken.

Tegelijkertijd groeit de zorg dat, zelfs al is de samenwerking vaak symbolisch, de beelden en retoriek bijdragen aan een narratief dat landen uit het mondiale zuiden aanspreekt. Het idee van een multipolaire orde, waarin het Westen niet langer dominant is, wint terrein.

Betekenis: contouren van een multipolaire wereld

De SCO-top van 2025 moet niet worden overschat, maar ook niet onderschat. Het is geen hechte alliantie zoals de NAVO, en interne tegenstellingen blijven groot. Toch is het instituut bezig een alternatief te bouwen – financieel, veiligheidsmatig en symbolisch – dat de basis kan vormen voor een bredere verschuiving in de wereldorde.

De Tianjin-verklaring en de ontwikkelingsstrategie tot 2035 markeren een ambitie om de SCO structureel te verankeren. Samen met de zichtbare samenwerking tussen China en Rusland, en de symbolische steun van Noord-Korea, vormt dit een krachtig signaal dat de internationale arena niet langer wordt bepaald door één dominante speler of blok.

Conclusie

De top in Tianjin was meer dan een diplomatiek ritueel. Het was een moment waarop duidelijk werd dat de SCO bezig is zichzelf te positioneren als een kernplatform van de nieuwe multipolaire wereldorde. Waar het Westen vooral scepsis toont, zien veel landen in Eurazië en het mondiale zuiden hierin een kans om te ontsnappen aan de eenzijdige regels van Washington en Brussel.

De komende jaren zal blijken in hoeverre de SCO haar institutionele plannen kan waarmaken. Maar één ding is zeker: de wereldorde van de 21e eeuw krijgt steeds duidelijker de vorm van meerdere machtscentra, en de SCO speelt daarin een sleutelrol.