Een sluimerende storm

De internationale spanningen rond Oekraïne en de bredere Europese veiligheidssituatie zijn deze zomer opnieuw toegenomen. Terwijl Rusland langzaam maar gestaag terrein blijft winnen in Oekraïne, versterkt Moskou gelijktijdig zijn banden met China — niet alleen politiek en economisch, maar ook militair. Aan de overkant van de Atlantische Oceaan zorgt een assertieve houding van Donald Trump, nu opnieuw president, voor een hertekening van oude verhoudingen en het uitdagen van bondgenootschappen die decennialang de Europese veiligheid waarborgden. De dynamiek aan het oostfront is alarmerend complex, en de gevolgen voor Europa zijn ernstig.

Rusland: gestage opmars en diplomatieke druk

In Oekraïne beweert Rusland de controle te hebben over meerdere dorpen in de Donetsk- en Sumy-regio’s. De inname van Aleksandro-Kalinove (Donetsk) en voortdurende aanvallen op de strategische stad Pokrovsk onderstrepen de intensiteit van het conflict. Tegelijkertijd blijft Rusland vasthouden aan ‘vrede onder Russische voorwaarden’, waarbij vredesbesprekingen tot nu toe zonder concrete resultaten zijn gebleven. President Poetin riep Trump deze week op om “realistische verwachtingen” te hebben over een oplossing en de focus te verleggen naar langdurige diplomatie — zonder concessies.

De Russische strategie is tweesporig: militaire druk op het front combineren met diplomatiek gewicht en een beeld van openheid voor dialoog, zonder iets wezenlijks in te leveren. Volgens experts is dit bedoeld om internationale sancties te temperen, westerse verdeeldheid te voeden en Oekraïense uitputting te versnellen.

China: nucleaire dreiging en maritieme assertiviteit

Tegelijkertijd is China bezig met een ingrijpende modernisering van zijn nucleaire arsenaal, met als doel niet alleen de VS af te schrikken, maar juist diens bondgenoten in Azië en Europa te intimideren. De inzet van JL-3 raketten op onderzeeërs van de Type 094-klasse creëert een reële tweede-aanvalscapaciteit vanaf zee.

De gezamenlijke maritieme oefeningen van China en Rusland in de Japanse Zee vormen het tastbare bewijs van deze toenemende militaire samenwerking. Daarmee versterken beide landen hun aanwezigheid in het Indo-Pacifisch gebied en zenden ze een duidelijke boodschap aan de NAVO: het unipolaire tijdperk is voorbij.

Ook op Antarctica groeit de Chinese voetafdruk snel, met meerdere nieuwe onderzoeksstations die — volgens westerse analisten — mogelijk dual-use technologie bevatten, bedoeld voor satellietcommunicatie of militaire toepassingen. Samen met Rusland blokkeren ze herhaaldelijk milieubeschermingsresoluties in Antarctica. Europa en Australië maken zich openlijk zorgen over deze ‘stille opmars’.

Verenigde Staten: nieuwe koers onder Trump

President Trump heeft de geopolitieke kaarten opnieuw geschud. Zijn beleid kenmerkt zich door harde retoriek richting bondgenoten en een opvallend pragmatische houding ten opzichte van Rusland. Terwijl hij sanctiedreiging opwerpt voor landen die Russische olie blijven kopen — met name India — blijven de economische effecten van zulke maatregelen beperkt. India houdt vast aan haar koers en blijft Russische olie importeren, ingegeven door strategische autonomie en energiezekerheid.

Opmerkelijk is ook Trump’s inzet van nucleaire macht als pressiemiddel. Zijn recente beslissing om twee nucleaire onderzeeërs te verplaatsen na een woordenwisseling met Dmitry Medvedev, lijkt eerder bedoeld als geopolitiek signaal dan als operationele noodzaak. Tegelijk werkt hij aan een vredesdeadline voor Oekraïne: voor 8 augustus moet er een wapenstilstand komen, anders volgen zwaardere sancties. Het is een diplomatiek gokspel zonder gegarandeerde winst.

Oekraïne: strijd aan drie fronten

Oekraïne bevindt zich in een onzeker krachtenveld. Aan het front lijdt het onder constante Russische aanvallen, terwijl de interne politieke structuur wankelt door corruptieschandalen en vermoeide publieke opinie. Desondanks blijft het land druk zetten op humanitaire akkoorden. De aankondiging van een ruil van elk 1.200 krijgsgevangenen met Rusland is een lichtpunt in een verder grimmig beeld.

Daarnaast blijft Kyiv afhankelijk van NAVO-steun. Duitsland levert binnenkort twee nieuwe Patriot-systemen, cruciaal voor luchtafweer tegen Russische raketten. Toch is dit bij lange na niet genoeg om het overwicht van Rusland structureel tegen te houden.

Europa: tussen afhankelijkheid en verantwoordelijkheid

Voor Europa is de situatie ronduit zorgwekkend. De Europese Unie en NAVO blijven steun verlenen aan Oekraïne, maar zien gelijktijdig hoe de VS onder Trump andere prioriteiten stelt. Het strategische leiderschap dat Europa in principe zou moeten overnemen, lijkt versnipperd en reactief. Ondertussen vergroten Russische en Chinese machtsprojectie in Noordpoolgebieden, Azië en Afrika de mondiale asymmetrie.

Zonder robuust gezamenlijk optreden dreigt Europa zowel zijn invloed als zijn veiligheid te verliezen. Terwijl Poetin verder oprukt en China een kernmacht van wereldformaat wordt, staat de geloofwaardigheid van de westerse alliantie op het spel.

Conclusie

De internationale machtsbalans schuift in rap tempo. De oorlog in Oekraïne is geen op zichzelf staand conflict, maar het centrale strijdtoneel van een bredere geopolitieke herschikking. Rusland en China versterken hun samenwerking op strategisch, nucleair en maritiem vlak. De VS onder Trump wekt verwarring onder bondgenoten met grillige beslissingen en dubbele signalen. Oekraïne vecht op het scherpst van de snede, terwijl Europa nog zoekt naar een doortastende, zelfstandige rol.

Zonder heldere gezamenlijke koers riskeren de Europese democratieën gemarginaliseerd te worden in een wereld die steeds minder op regels en meer op macht is gebaseerd.

Bronnen:

• Kyiv Independent, Kyiv Post, Anadolu Agency
• Newsweek, Reuters, AP, WSJ, The Guardian
• RAND, Atlantic Council, CSIS, NTI
• Officiële verklaringen Oekraïense en Duitse regeringen
• NATO, UN, AA.com.tr, India’s Ministry of External Affairs