Terwijl de wereld snakt naar een einde aan de bloedige oorlog in Oekraïne, blijkt dat de hoop op spoedige vredesonderhandelingen tussen de Verenigde Staten en Rusland steeds meer afkalft. Ondanks een aangekondigde nieuwe gespreksronde op 10 april in Istanboel, blijft het diplomatieke pad bezaaid met wantrouwen, strategische belangen en geopolitieke schijnbewegingen.

De gesprekken in Istanboel, zo bevestigde Kremlin-woordvoerder Dmitry Peskov, zullen formeel plaatsvinden tussen diplomatieke vertegenwoordigers van beide landen. Toch temperde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Tammy Bruce, meteen de verwachtingen: “Oekraïne staat absoluut niet op de agenda.” De focus ligt louter op de praktische werking van ambassades, en niet op vrede of ontwapening. Het lijkt een illustratief detail in een bredere diplomatieke impasse waarin beide partijen vooral zenden, maar nauwelijks luisteren.

Oorlogstaal in vredestijd

De context waarin deze gesprekken plaatsvinden, is allesbehalve hoopgevend. Rusland blijft Oekraïense steden bestoken, zoals de recente raketaanval op Kryvyi Rih die 20 burgers, waaronder negen kinderen, het leven kostte. De VS reageerden furieus via hun VN-ambassadeur Dorothy Shea, die waarschuwde voor “onderhandelingen te kwader trouw” en benadrukte dat alleen concrete daden van Rusland zullen tellen – niet woorden.

Dat wantrouwen is wederzijds. Moskou claimde dat de aanval in Kryvyi Rih gericht was op een bijeenkomst van Oekraïense militairen en NAVO-trainers – een claim die Oekraïne afdoet als desinformatie. Tegelijkertijd houdt Rusland vast aan zijn eis tot “demilitarisering” van Oekraïne, wat eerder klinkt als een ultimatum dan een onderhandelingspositie.

Schaduwspel met China

Een nieuwe verontrustende ontwikkeling in dit geopolitieke schouwspel is de aanwezigheid van Chinese staatsburgers in Russische eenheden. Oekraïne bevestigde de gevangenneming van twee Chinese soldaten in de Donetsk-regio. De VS noemden deze ontwikkeling “diep verontrustend” en wijzen erop dat China inmiddels bijna 80% van de zogenoemde “dual-use” goederen aan Rusland levert — producten die zowel civiel als militair inzetbaar zijn. Beijing heeft vooralsnog geen commentaar geleverd.

Dit voedt de wijdverspreide vrees dat de oorlog in Oekraïne steeds meer een proxyconflict wordt waarin grootmachten hun belangen uitvechten, en onderhandelingen slechts façade zijn.

Zachte grond onder strategische deals

Ook de samenwerking tussen de VS en Oekraïne staat onder druk. De langlopende onderhandelingen over een strategische mineralendeal illustreren de wrijving tussen economische belangen en geopolitieke solidariteit. Oekraïne heeft zijn onderhandelingspositie en tekstvoorstel klaar, maar blijft op zijn hoede: het land wil niet dat deze deal met Washington haar toetreding tot de EU in gevaar brengt. In gelekte documenten zou blijken dat de VS ongekende controle over Oekraïense natuurlijke hulpbronnen nastreeft. Kiev waarschuwt: samenwerking ja, overheersing nee.

Amerikaanse herpositionering: signaal of strategie?

Tegelijkertijd herschikt het Amerikaanse leger zijn troepen in Europa. Hoewel Washington benadrukt dat het om een “logistieke verplaatsing” binnen Polen gaat, overweegt het Pentagon tegelijkertijd om tot 10.000 troepen uit Oost-Europa terug te trekken. Generaal Christopher Cavoli uitte zijn bezorgdheid: “Het is mijn advies om die troepensterkte te behouden zoals die nu is.” Europa kijkt met argusogen naar Washington, waar binnenlandse politieke druk en de herverkiezingscampagne van president Donald Trump onmiskenbaar meewegen.

Slotbeschouwing: Stilte in Istanboel

De geplande gesprekken in Istanboel dreigen een diplomatiek toneelstuk te worden zonder inhoudelijke vooruitgang. Zolang Rusland doorgaat met het bombarderen van Oekraïense steden, Chinese betrokkenheid wordt ontkend of genegeerd, en de VS signalen van strategische terugtrekking afgeven, is er van echte vredesonderhandelingen nauwelijks sprake.

De internationale gemeenschap blijft hopen, maar elke bijeenkomst die “niet over Oekraïne” gaat, lijkt eerder olie op het vuur dan een stap richting vrede. De diplomatie draait, maar het wiel komt niet van de grond. En zolang dat zo blijft, zullen Oekraïense steden blijven branden in het duister van diplomatieke schijnveiligheid.